بهترین روش بیهوشی در سگ و گربه؛ تزریقی یا استنشاقی؟

حیوانات خانگی به علت‌های مختلف نیاز به بیهوشی پیدا می‌کنند. در واقع انجام اقدامات درمانی از قبیل عمل جراحی یا بیوپسی (بافت‌برداری)، عکسبرداری با اشعه ایکس و اقدامات دندانپزشکی حیوان بدون بیهوشی ممکن نیست. اما با این وجود سرپرستان حیوانات معمولا از بیهوشی استقبال نمی‌کنند و نگرانی‌های خاصی در این باره دارند.

 بیهوشی چیست؟

بیهوشی به عنوان از دست دادن توانایی احساس درد تعریف می‌شود. با این حال، اصطلاح بیهوشی بیشتر برای اشاره به حالت آرام بخشی عمیق به کار می‌رود که طی آن بیمار قادر به احساس درد نیست.

دامپزشک شما ممکن است بیهوشی موضعی، بیهوشی عمومی تزریقی یا بیهوشی عمومی استنشاقی را انتخاب کند تا حیوان را در طی مراحل جراحی یا تشخیصی بدون درد نگه دارد.

برای برخی از بیماران، بی حسی موضعی گزینه مطلوبی است. بی حسی موضعی شامل تزریق دارو به یک مکان خاص در پوست (یا اعمال آن بر روی ناحیه ای از پوست) برای ایجاد بی حسی موقت در آن موضع می‌باشد که به دامپزشک اجازه می‌دهد تا اقدام درمانی کوتاهی را انجام دهد. ناحیه آسیب دیده می‌تواند شامل پوست، ماهیچه‌های زیرین و اعصاب باشد.

داروی مورد استفاده برای بی حسی موضعی باعث به خواب رفتن بیمار نمی‌شود. هنگامی که نیاز به آرامبخشی عمیق یا بیهوشی وجود دارد، بیهوشی عمومی گزینه بهتری است. داروهایی که در بیهوشی عمومی استفاده می‌شوند اشکال مختلفی دارند. برخی از آنها به صورت تزریقی تجویز می‌شوند، در حالی که اشکال دیگر از طریق یک ماسک بیهوشی یا لوله تنفسی که به دستگاه بیهوشی متصل است، استنشاق می‌شوند.

چه زمانی از بیهوشی استفاده می‌شود؟

بیهوشی کاربردهای زیادی دارد. اگر دامپزشک بخواهد یک زائده کوچک از روی پوست سگ شما بردارد یا ناحیه‌ای از پوست را بیوپسی کند، یک بریدگی یا زخم کوچک را بخیه کند یا هر نوع روشی را با حداقل درد انجام دهد، ممکن است بی حسی موضعی کافی باشد.

بیهوشی عمومی برای انواع جراحی های تهاجمی تر یا برای روش‌هایی که احتمالاً بسیار دردناک هستند استفاده می‌شود. به عنوان مثال می‌توان به ترمیم استخوان شکسته یا انجام عمل جراحی حفره های شکمی یا قفسه سینه اشاره کرد.

البته کاربرد بیهوشی فقط در جراحی نیست. سگ ها و گربه ها معمولاً قبل از تمیز کردن دندان، عکسبرداری با اشعه ایکس یا معاینه کامل دندان به بیهوشی یا آرامبخش بسیار سنگین نیاز دارند. گاهی اوقات از بیهوشی برای عکسبرداری با اشعه ایکس هم استفاده می‌شود، به خصوص اگر بیماری حیوان دردناک باشد، قرار گرفتن در معرض عکسبرداری با اشعه ایکس باعث درد بیشتر می‌شود.

گاهی، بی حسی موضعی و بیهوشی عمومی با هم استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، برخی از دامپزشکان از بیهوشی عمومی برای قرار دادن بیمار در حالت بیهوشی استفاده می‌کنند، سپس یک ماده بی حس کننده موضعی را به پوست و بافت های زیرین که در آن جراحی انجام می‌شود، تزریق می‌کنند. اثر بی حسی بی حس کننده موضعی می‌تواند میزان دردی را که بیمار پس از بیداری تجربه می‌کند، کاهش دهد.

ارزیابی قبل از بیهوشی

ممکن است دامپزشک شما قبل از فرو بردن حیوان خانگی در بیهوشی او را ارزیابی کند. این فرآیند به طور کلی برای بی حسی موضعی ضروری نیست.

ارزیابی قبل از بیهوشی شامل معاینه فیزیکی برای اطمینان از سلامت حیوان خانگی برای بیهوشی است. همچنین ممکن است قبل از بیهوشی برای کمک به شناسایی مشکلات پزشکی که خطرات مرتبط با جراحی یا بیهوشی را افزایش می‌دهند، آزمایش خون توصیه شود. این آزمایش به شناسایی شرایط پزشکی مانند عفونت، کم خونی (تعداد کم گلبول های قرمز خون)، قند خون پایین، بیماری کبد یا بیماری کلیوی کمک می‌کند.

اگر حیوان خانگی شما از قبل مشکلات پزشکی مانند مشکل قلبی داشته باشد، دامپزشک، ممکن است آزمایشات بیشتری را توصیه کند تا مشخص شود که آیا اقدامات احتیاطی نیاز است یا خیر. ممکن است نتیجه آزمایش به گونه‌ای باشد که بیهوشی به تعویق بیفتد یا لغو شود.

برخی از دامپزشک ها ارزیابی قبل از بیهوشی را در روز بیهوشی انجام می‌دهند. با این حال، برخی دیگر این آزمایش را چند روز یا چند هفته قبل از عمل انجام می‌دهند.

القا و حفظ بیهوشی عمومی

فرآیند آرام بخشی بیمار و آماده سازی او برای ورود به بیهوشی عمومی را القا می‌گویند. پس از انجام القا، بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد تا زمانی که عمل (جراحی، اشعه ایکس، بیوپسی، تمیز کردن دندان، یا سایر روش‌ها) کامل شود.

القا به طور کلی با تجویز یک آرام بخش آغاز می‌شود. این دارو کمک می‌کند تا بقیه فعالیت‌های القایی ادامه یابد. در طول این مدت، ممکن است یک کاتتر داخل وریدی برای شروع تزریق مایعات داخل وریدی قرار داده شود. هنگامی که بیمار آرام شد، داروهای اضافی برای القای سطح عمیق‌تری از آرام‌بخشی داده می‌شود که منجر به بیهوشی عمومی می‌شوند. اگر بیهوشی استنشاقی انتخاب شود، یک لوله تنفسی در راه هوایی اصلی بیمار قرار داده می‌شود (یا گاهی اوقات یک ماسک بی حس کننده روی دهان و بینی قرار می‌گیرد) و به دستگاهی متصل می‌شود که مخلوطی از اکسیژن و ماده بی حس کننده استنشاقی را با دقت محاسبه شده ارائه می‌دهد. بیمار این مخلوط را استنشاق می‌کند تا زمانی که عمل تمام شود. حسن بیهوشی استنشاقی این است که پس از قطع بیهوشی در عرض ده دقیقه حیوان ریکاور می‌شود.

هر دو روش بیهوشی عمومی (تزریقی یا استنشاقی) حیوان خانگی شما را با خیال راحت در خواب و بدون درد نگه می‌دارد. تفاوتی نمی‌کند چه روشی برای بیهوشی انتخاب شود، در هر صورت دامپزشک تمام اقدامات احتیاطی را انجام می‌دهد تا مطمئن شود که حیوان خانگی شما سالم می‌ماند و به هوش می‌آید. تکنسین‌های دامپزشکی بیمارانی را که تحت بیهوشی عمومی هستند تحت نظر دارند. علاوه بر این، تجهیزات مانیتورینگ هم برای اندازه‌گیری مداوم ضربان قلب، تنفس، مصرف اکسیژن و فشار خون استفاده می‌شود.

القای بیهوشی به روش استنشاقی در سگ و گربه

ممکن است در فیلم‌ها دید که با گرفتن یک دستمال جلوی بینی فرد، او را بیهوش می‌کنند صرفا در همان فیلم اتفاق میفتد و نه در واقعیت. در واقعیت برای بیهوشی ابتدا یک داروی تزریقی استفاده می‌شود (که بسته به شرایط بیمار داروهای مختلفی وجود دارد). اثر این داروی تزریقی معمولا بین ۱۰ دقیقه تا نیم ساعت طول می‌کشد و اگر جراحی بیشتر از این مدت طول بکشد نگهداری و ادامه بیهوشی با روش استنشاقی انجام می‌شود.

اما گاهی صاحبان پت اصرار دارند بیهوشی حیوانشان حتما با روش استنشاقی انجام شود. بنابراین در زمان انجام تزریق اولیه توسط دامپزشک برایشان سئوال می‌شود که چرا تزریق؟ مگر قرار نبود بیهوشی به صورت استنشاقی انجام شود؟ در پاسخ باید گفت بیهوشی چند مرحله دارد و رسیدن به عمق مناسب یعنی بی‌دردی (که جراحی در آن عمق انجام می‌شود) باید به سرعت اتفاق بیفتد و به خصوص در سگ و گربه این کار عملا با بیهوشی استنشاقی امکان‌پذیر نیست. چرا که استرسی که به حیوان تحمیل می‌شود تا به این عمق برسد بسیار زیاد است و عملا در همه جای دنیا بیهوشی استنشاقی برای نگهداری بیهوشی به کار می‌رود نه القای بیهوشی. البته القای بیهوشی از طریق استنشاق، در خرگوش و خوکچه هندی و خزندگان قابل انجام است اما در سگ و گربه بیهوشی استنشاقی در مواردی کاربرد دارد که زمان جراحی طولانی است و قبلش حتما یک داروی تزریقی هم استفاده می‌شود. بنابراین مثلا در عقیم‌سازی گربه نر که نهایتا ۵ دقیقه طول می‌کشد اصلا نیازی به بیهوشی استنشاقی نیست و اصرار به انجام این بیهوشی اصلا معنایی ندارد چون با همان تزریق اولیه هم کار جراحی پیش می‌رود.

از طرفی، گاهی بیهوشی استنشاقی برای کیس خطرناک است مثلا در برخی از مشکلات قلبی، بیهوشی تزریقی با داروهای خاص خیلی مفیدتر است یا اگر کیس مشکلاتی مثل ضایعه مغزی یا تومور داشته باشد بیهوشی استنشاقی برایش خطرناک است. بنابراین لازم است به دامپزشک اعتماد کنید و مطمئن باشید که روشی که به صلاح بیمار است را به کار می‌برد.

مزایا و خطرات بیهوشی چیست؟

بدون درد نگه داشتن بیماران در طول جراحی هدف اصلی بیهوشی است، اما اهداف دیگری هم وجود دارد. مثلا اگر سگی آسیب دیدگی زیادی داشته باشد به طوری که نتوان او را در بیداری معاینه کرد، در این شرایط بیهوشی بهترین راه برای تسهیل روند معاینه است. همچنین اگر بیمار تحت بیهوشی باشد، روش‌هایی مانند قرار دادن آتل یا گچ بر روی پای شکسته، عکس‌برداری با اشعه ایکس از یک ضایعه دردناک یا تمیز کردن و پانسمان زخم‌های جدی می‌تواند به طور مکرر انجام شود.

مانند هر روش پزشکی، بیهوشی نیز بدون خطر نیست. برخی از بیماران ممکن است به داروهای بیهوشی واکنش منفی نشان دهند یا در ضربان قلب، تنفس یا فشار خون دچار نوساناتی شوند. اما اگر بیهوشی در یک مرکز معتبر و تحت نظر متخصصین باتجربه انجام شود معمولا جای نگرانی نیست. همکاران ما در بیمارستان دامپزشکی مرکزی در زمینه بیهوشی به طور گسترده‌ای آموزش دیده‌اند و تمام اقدامات احتیاطی لازم را برای اطمینان از بیدار شدن حیوان خانگی شما انجام می‌دهند.