آزمایش FNA یک روش تشخیصی است که در تشخیص و مدیریت ضایعات پوستی سگ و گربه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش که معمولاً توسط دامپزشکان انجام می‌شود، دارای اهمیت بالایی در تشخیص و مدیریت ضایعات پوستی است. در واقع FNA مخفف نمونه برداری سوزنی (Fine needle aspiration) است. در این روش از سوزن و سرنگ برای نمونه برداری از بافت مشکوک استفاده می‌شود سپس نمونه در آزمایشگاه بافت شناسی توسط یک پاتولوژیست بررسی می‌شود.
کاربردهای آزمایش FNA در حیوانات خانگی
آزمایش FNA کاربردهای مختلفی دارد. مهم‌ترین کاربردهای این روش شامل:
تشخیص نوع ضایعه
آزمایش FNA به دامپزشکان کمک می‌کند تا نوع ضایعه پوستی را شناسایی کنند. با استفاده از سوزن مخصوص، نمونه‌ای از بافت یا سلول‌های ضایعه جمع‌آوری می‌شود و سپس زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. این بررسی به دامپزشکان اطلاعات مفیدی درباره نوع ضایعه، خوش‌خیم یا بدخیم بودن آن و در نهایت برنامه درمانی مناسب را می‌دهد.
تعیین بدخیمی ضایعه
یکی از کاربردهای مهم آزمایش FNA در تشخیص ضایعات پوستی، تعیین بدخیم بودن ضایعه است. این آزمایش به دامپزشک اجازه می‌دهد تا بفهمد آیا ضایعه بدخیم است و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته یا خیر. این اطلاعات برای تنظیم برنامه درمانی مناسب بسیار حیاتی هستند.
بررسی تاثیر درمان
در برخی موارد، آزمایش FNA می‌تواند در بررسی تاثیر درمان استفاده شود. با بررسی نمونه‌های FNA قبل و بعد از درمان، دامپزشک می‌تواند تغییرات در سلول‌ها و بافت‌ها را بررسی کند و تاثیر درمان را ارزیابی کند. این اطلاعات به دامپزشک کمک می‌کند تا درمان را تنظیم و نتیجه را پیگیری کند.
سیتولوژی
آسپیراسیون با سوزن ظریف (FNA) متداول‌ترین روش مورد استفاده در سیتولوژی است. سیتولوژی بررسی میکروسکوپی سلول هایی است که از بافت های بدن جمع آوری شده اند. با بررسی ظاهر این سلول ها و جستجوی التهاب یا عفونت، اغلب می‌توان بیماری های خاصی را تشخیص داد یا ماهیت بیماری حیوان خانگی را تعیین کرد.
بنابراین FNA معمولاً برای نمونه برداری از توده ها و برجستگی های بدن استفاده می‌شود. به طور کلی برای ارزیابی موارد زیر:
- اندام های داخلی، مانند کبد، ریه ها، غدد لنفاوی، یا کلیه ها
- مایعات بدن، مانند ادرار یا مایع مفصلی
- تجمع غیر طبیعی مایع (به نام افیوژن) در قفسه سینه، شکم و اطراف قلب
سیتولوژی توسط FNA همیشه تشخیصی نیست، اما حتی زمانی که نتایج قطعی نیستند، معمولاً اطلاعات ارزشمندی را ارائه می‌دهند که در نهایت منجر به تشخیص نهایی می‌شود. محدودیت هایی برای اطلاعاتی که می توانید از FNA دریافت کنید وجود دارد. محدودیت اصلی سیتولوژی این است که سلول های جمع آوری شده ممکن است کل داستان را در مورد آنچه در بافت اتفاق میفتد بیان نکنند. اگر نمونه ها بسیار کوچک باشند، یا اگر سلول های تشخیصی (یا نماینده) در نمونه وجود نداشته باشند، ممکن است این اتفاق بیفتد.
اقدامات بیشتر، از جمله رادیوگرافی قفسه سینه و سونوگرافی شکم، ممکن است در صورت وجود تومور بدخیم توسط سیتولوژی انجام شود. اگر سیتولوژی غیر تشخیصی یا قطعی نباشد، مرحله تشخیصی بعدی بافت شناسی است. بافت شناسی معاینه میکروسکوپی نمونه (قطعه کوچک) بافتی است که به روش جراحی جمع آوری شده است. بافت شناسی نه تنها بر روی تک تک سلول ها، بلکه بر نحوه ارتباط ساختاری آنها با یکدیگر (معماری بافت) تمرکز می‌کند. این اطلاعاتی در مورد چگونگی سازماندهی سلول ها و نحوه تعامل بافت های مرتبط با یکدیگر که به دنبال هرگونه اختلال در الگوهای طبیعی اتفاق میفتد ارائه می‌دهد.
برخی از بیماری هایی که از طریق آزمایش FNA تشخیص داده می‌شوند
برخی از ضایعات و بیماری‌هایی که با روش FNA تشخیص و درمان می شوند عبارتند از:
ضایعات توده‌ای: آزمایش FNA برای تشخیص ضایعات توده ای مانند تومورها و کیست ها استفاده می‌شود. نمونه ای از بافت یا سلول های ضایعه با سوزن برداشته می‌شود و با استفاده از تحلیل سیتولوژی زیر میکروسکوپ، نوع ضایعه تعیین می‌شود.
عفونت‌ها: آزمایشFNA می‌تواند در تشخیص و بررسی عفونت‌های پوستی مفید باشد. با جمع‌آوری نمونه از سایت عفونتی و بررسی سلول‌ها و باکتری‌ها، عامل عفونت تعیین می‌شود و بر اساس آن درمان مناسب انجام می‌شود.
التهابات: آزمایش FNA در تشخیص و بررسی التهابات پوستی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. با جمع‌آوری نمونه از منطقه التهابی و بررسی سلول‌ها و تغییرات بافتی، نوع التهاب و علت آن تشخیص داده می‌شود.
نئوپلاسم‌های پوستی: آزمایشFNA در تشخیص و مدیریت نئوپلاسم‌های پوستی مانند لنفوما و ملانوما و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش به دامپزشک کمک می‌کند تا نوع ضایعه را تشخیص داده و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.
آبسه ها و تجمعات سیال: آزمایش FNA برای تشخیص و بررسی آبسه‌ها و تجمعات سیال در پوست و زیرپوست سگ و گربه مورد استفاده قرار می‌گیرد. با جمع‌آوری نمونه از محل آبسه یا تجمع سیال و بررسی آن، علت تشکیل آن مورد بررسی قرار می‌گیرد و اقدامات درمانی متناسب با آن صورت می‌گیرد.
ضایعات پوستی مشخص نشده: در برخی موارد، ضایعات پوستی ممکن است تشخیص دقیقی نداشته باشند. در این مواقع، آزمایش FNA می‌تواند برای جمع‌آوری نمونه از ضایعه و بررسی آن استفاده شود و تشخیص دقیق‌تر و تعیین برنامه درمانی مناسب را ممکن سازد.
آزمایش FNA چقدر طول می کشد؟
بر حسب جایگاه نمونه برداری زمانش متفاوت است اما به طور کلی پروسه FNA بین 15 دقیقه تا 1 ساعت طول می‌کشد.
چگونه سلول ها با FNAجمع آوری می شوند؟
تکنیک FNA به طور کلی ساده است. یک سوزن ریز استریل به یک سرنگ خالی وصل می شود. سوزن وارد بافت می‌شود و در حالی که سوزن در بافت قرار دارد، پیستون سرنگ به عقب کشیده می‌شود. این مکشی ایجاد می‌کند که سلول های بافتی یا مایع را از محل به داخل سرنگ جذب می‌کند. گاهی اوقات ممکن است دامپزشک را ببینید که توده را چندین بار فشار می‌دهد.
نمونه های سیتولوژی گاهی در طول معاینه اولتراسوند جمع آوری می‌شوند. این نمونه‌ها آسپیره‌های سوزنی ظریف هدایت‌شونده با اولتراسوند نامیده می‌شوند، زیرا تصویر اولتراسوند برای مکان‌یابی محل مورد نمونه‌برداری استفاده می‌شود و به دامپزشک کمک می‌کند تا سوزن را به درستی قرار دهد.
چه اتفاقی برای سلول های جمع آوری شده میفتد؟
هنگامی که از یک بافت نمونه برداری می‌شود، تعدادی از سلول های بافتی به داخل سوزن کشیده می‌شوند. این نمونه بلافاصله و به آرامی روی یک لام شیشه ای تمیز ریخته، در یک لایه نازک پخش و با تکان دادن لام در هوا به سرعت خشک می‌شود. به این کار می‌گویند ساخت اسمیر خشک شده در هوا. سپس لام با رنگ های مخصوص رنگ آمیزی شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
هنگامی که یک نمونه مایع جمع آوری می‌شود، اسمیرهای خشک شده در هوا اغلب مستقیماً از نمونه در سرنگ تهیه می‌شوند و مایع باقی مانده در لوله ها یا ظروف حمل و نقل قرار می‌گیرد. سپس اسمیر و ظروف برای تجزیه و تحلیل بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. این معمولاً شامل اندازه‌گیری سلولی (تعداد نوع سلول‌ها در نمونه) و محتوای پروتئین مایع و همچنین تهیه اسلایدهای اضافی است. اگر نمونه بسیار نازک و آبکی باشد، گاهی اوقات نمونه قبل از ساخته شدن لام غلیظ می‌شود که سلول های بیشتری را برای مشاهده فراهم می‌کند. سپس لام ها با رنگ های مخصوص رنگ آمیزی شده و مورد بررسی قرار می گیرند.
آیا قبل از جمع آوری نمونه به آمادگی خاصی نیاز است؟
برای نمونه برداری معمول از توده ها و برجستگی های روی بدن معمولاً نیازی به آماده سازی خاصی نیست، اگرچه ممکن است قبل از جمع‌آوری نمونه، از یک ضدعفونی‌کننده ساده مانند الکل روی پوست استفاده شود. با این حال، زمانی که نمونه ها از اندام های داخلی جمع‌آوری می‌شوند یا نیاز به آزمایش باکتری دارند، باید از روش جراحی استریل در طول جمع‌آوری و جابجایی نمونه استفاده شود. این کار شامل تراشیدن مو، تمیز کردن و ضدعفونی کردن پوست و پوشیدن دستکش‌های جراحی می‌شود درست همان کارهایی که در آماده‌سازی برای جراحی داریم. (در برخی موارد دامپزشک توصیه به قطع موقت داروهای ضد انعقادی مانند آسپرین، کلوپیدوگرل (پلاویکس) و وارفارین (کومادین) می‌کند.)
آزمایش FNA (Fine Needle Aspiration) در سگ و گربه و به منظور بررسی توده‌های واضح و غیرواضح و به طور کلی برای بررسی ضایعات مشکوک پوستی به کار می‌رود. آزمایش FNA روشی امن، در دسترس و کم‌هزینه است و به طور معمول نیازی به بستری ندارد. پس از استخراج نمونه، دامپزشک آن را در یک آزمایشگاه دامپزشکی مجهز تحت ارزیابی قرار می‌دهد تا با استفاده از نتایج آن در مورد تشخیص و درمان بیماری حیوان تصمیم بگیرد.
