دیسپلازی هیپ در سگ‌ها (Hip Dysplasia) یکی از بیماری‌های ارتوپدیکی است که نژادهای بزرگ را بیشتر درگیر می‌کند. در این عارضه، یک یا هر دو لگن سگ شکلی غیرطبیعی پیدا می‌کنند و در نتیجه حیوان هنگام فعالیت یا تغییر موقعیت دچار درد و ناراحتی می‌شود. اما خوشبختانه این عارضه قابل درمان است. در این مطلب به علل، علائم و چگونگی درمان دیسپلازی هیپ خواهیم پرداخت.
دیسپلازی هیپ در سگ چیست؟
دیسپلازی هیپ یک تغییر شکل در لگن است که در طول رشد رخ می‌دهد. مفصل ران یک مفصل گوی و کاسه‌ای است. در طول رشد، هم سر استخوان ران و هم حفره لگن (استابولوم) باید متناسب با هم رشد کنند. اما در دیسپلازی هیپ، این رشد به صورت یکنواخت رخ نمی‌دهد و استابولوم عمق کمی پیدا می‌کند، در حالی که استخوان سر ران ممکن است رشد بیشتری داشته باشد. به این ترتیب یک کاسه با عمق کم وجود دارد و یک گوی با سایز بزرگ که طبیعتا در جای معمول خود قرار نمی‌گیرند و باعث ناپایداری مفصل می‌شوند.
بنابراین اگر سگ شما (این بیماری در گربه‌ها به ندرت دیده می‌شود) از دیسپلازی هیپ رنج می‌برد، یعنی در یک یا هر دو لگن یک شکل‌گیری غیرطبیعی وجود دارد. در نتیجه چون لگن به درستی شکل نگرفته، نمی‌توان انتظار داشت به خوبی عمل کند؛ چرا که گوی و کاسه به یکدیگر ساییده می‌شوند و این در نهایت منجر به زوال بیشتر و از دست رفتن عملکرد لگن می‌شود. عدم درمان این عارضه، کیفیت زندگی سگ شما را به شدت پایین می‌آورد زیرا یک بیماری دردناک است که توانایی حرکت عادی را کاهش می‌دهد.
توجه: اگرچه این عارضه، همانطور که در ابتدا گفتیم، اغلب در سگ‌های نژاد بزرگ و غول‌پیکر مانند ژرمن شپرد، ماستیف، سنت برنارد، روتوایلر، رتریور و بولداگ دیده می‌شود اما تعدادی از نژادهای کوچکتر نیز در معرض خطر هستند مثلا پاگ‌ها و بولداگ‌های فرانسوی.
چه عواملی باعث دیسپلازی هیپ می‌شوند؟
عمدتا ژنتیک عامل اصلی ایجاد دیسپلازی هیپ در سگ‌ها است.اما تعدادی از عوامل وجود دارند که می‌توانند استعداد ژنتیکی دیسپلازی هیپ در سگ‌ها را تشدید کنند:
- وزن و تغذیه نامناسب (چاقی): اگر سگ شما مستعد ابتلا به دیسپلازی هیپ باشد، اضافه وزن خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. اساسا، میزان آسیب وارد شده به لگن سگ، بستگی به میزان نیرویی دارد که لگن باید تحمل کند. هرچه سگ شما سنگین‌تر باشد، نیرو‌ها بیشتر می‌شود و طبیعتا خطر ابتلای سگ به دیسپلازی هیپ و آرتروز هم بالاتر می‌رود.
- نرخ رشد تسریع‌شده: ضروری است که توله‌های در حال رشد با یک رژیم غذایی متعادل و متناسب با نیاز‌های خاصی که دارند تغذیه شوند. این امر به ویژه در سگ‌های نژاد بزرگ و غول‌پیکر که مستعد ابتلا به این بیماری هستند مهم است.
- فعالیت خیلی زیاد یا خیلی کم: سگ‌هایی که به اندازه کافی فعالیت نمی‌کنند و آن‌هایی که فعالیت بیش از حد یا اشتباه دارند، بیشتر در معرض خطر هستند. همچنین توله سگ‌هایی که در محیط‌های پله‌‌دار قرار می‌گیرند یا از تعقیب توپ‌های پرتاب‌شده لذت می‌برند، آسیب‌پذیرترند.
علائم دیسپلازی هیپ در سگ‌ها چیست؟
علائم دیسپلازی هیپ در سگ‌ها متفاوت است. در حالی که این عارضه معمولا از پنج ماهگی آغاز می‌شود اما علائم آن ممکن است تا سال‌های میانی و پایانی زندگی سگ آشکار نشود. بنابراین صاحبان سگ باید مراقب این علائم باشند تا بیماری به سرعت تشخیص داده شود:
- ناراحتی یا درد در حین فعالیت
- خشک شدن پاهای عقب هنگام راه رفتن
- به سختی دویدن
- از دست دادن تون عضلانی در پشت پا‌ها یا ران‌ها
- عدم تمایل به بالا رفتن از پله‌ها، دویدن یا پریدن
- صدای ساییده شدن مفصل هنگام حرکت
- سخت برخاستن از وضعیت استراحت
- لنگش در لگن
- کاهش دامنه حرکتی
- دویدن با پرش‌های کوتاه
دیسپلازی هیپ چگونه تشخیص داده می‌شود؟
دیسپلازی هیپ یکی از بیماری‌هایی است که دامپزشکان آن را هنگام معاینه، چک می‌کنند. در طول معاینات فیزیکی منظم، دامپزشکان وضعیت تمام مفاصل را بررسی می‌کنند. آنها اغلب پاهای عقب سگ را حرکت می‌دهند تا هر گونه صدای ساییدن، علائم درد یا کاهش دامنه حرکتی را شناسایی کنند. اگر سگ شما علائم این عارضه را نشان بدهد، به منظور بررسی التهاب مفصلی، آزمایش خون نیز گرفته می‌شود.
تاریخچه کامل سلامتی و پزشکی سگ (از جمله خلاصه علائم خاص و هر گونه آسیبی که ممکن است باعث آن شده باشد) نیز بررسی می‌شود. اطلاعات خانوادگی حیوان خانگی ضروری نیست اما گاهی بینش‌هایی در مورد خطر دیسپلازی هیپ ارائه می‌دهد. اشعه ایکس هم در تشخیص شدت بیماری و برنامه‌ریزی‌های درمانی بسیار مفید است.
گزینه‌های درمانی برای دیسپلازی هیپ در سگ‌ها
گزینه‌های درمانی برای سگ‌هایی که از دیسپلازی هیپ رنج می‌برند، بر اساس شدت بیماری، از تغییر در شیوه زندگی (مانند رژیم غذایی و فعالیت بدنی) تا داروهای مسکن و جراحی متفاوت است. اگر این عارضه در سنین پایین تشخیص داده شود و شدت ضایعه هم کم باشد، برای بهبود آن، تغییر برنامه غذایی یا دارو تجویز می‌شود. اما اگر ادامه پیدا کند یا دیر تشخیص داده شود، حیوان عمدتا به جراحی نیاز پیدا می‌کند.
توجه: اگر این بیماری در مراحل اولیه درمان نشود، وضعیت لگن احتمالا وخیم‌تر می‌شود و هر دو لگن تحت تأثیر قرار می‌گیرد. بعلاوه با گذشت زمان، این عارضه با سایر بیماری‌های دردناک مانند آرتروز همراه می‌شود.
گزینه‌های جراحی دیسپلازی هیپ سگ‌ها
وقتی صحبت از درمان دیسپلازی هیپ در سگ‌ها می‌شود، متدها و تکنیک‌های جراحی مختلفی وجود دارد. دو گزینه اصلی جراحی در دسترس عبارتند از:
- آرتروپلاستی یا Femoral head and neck ostectomy (FHO): این روش معمولا در حیواناتی که وزن پایین دارند توصیه می‌شود. این روش در کشور ما انجام می‌شود و نتایج بسیار درخشانی دارد. به خصوص که هم برای سگ‌های جوان و هم برای سگ‌های مسن مفید است. جراحی FHOمستلزم برداشتن و جدا کردن سر استخوان ران و گردن آن است. از آنجا که این عمل به بدن اجازه می‌دهد تا یک مفصل کاذب ایجاد کند، به کاهش ناراحتی مربوط به دیسپلازی هیپ کمک می‌کند. این جراحی عملکرد طبیعی مفصل لگن را بازیابی نمی‌کند اما با این حال، یک روش موثر برای مدیریت درد ناشی از دیسپلازی هیپ است. پس از جراحی FHO، ممکن است نیاز باشد سگ شما چند ساعت تا چند روز در بیمارستان بماند. هنگام ترخیص، دامپزشک دستورالعمل‌های خاصی برای مراقبت از سگ ارائه می‌دهد. به طور کلی باید حداقل به مدت 30 روز از هر گونه فعالیت بدنی شدید دوری شود. معمولا می‌توانید امیدوار باشید که سگ در عرض شش هفته به طور کامل بهبود یابد. سگ‌ها پس از بهبودی کامل، قادرند فعالیت بدنی منظم خود را از سر بگیرند.
- تعویض کامل لگن (THR): تعویض کامل مفصل لگن موثرترین جراحی برای درمان دیسپلازی هیپ در نظر گرفته می‌شود و بیمارستان دامپزشکی مرکزی یکی از معدود مراکز درمانی کشور است که این جراحی را انجام می‌دهد. این روش که برای حیواناتی با جثه بزرگتر به کار می‌رود، شامل استفاده از ایمپلنت‌های پلاستیکی و فلزی برای جایگزینی کل مفصل لگن، به منظور بازگرداندن عملکرد لگن به محدوده طبیعی‌تر و در نتیجه از بین رفتن ناراحتی‌های مربوط به دیسپلازی هیپ است. این جراحی معمولا در صورتی توصیه می‌شود که سگ درد زیادی داشته باشد یا تقریبا کاملا بی‌حرکت باشد. اجزای مصنوعی مورد استفاده در THR به صورت سفارشی برای سگ شما ساخته می‌شوند و جراحی توسط جراحان معتبر دامپزشکی انجام می‌شود. جراحی تعویض کامل مفصل لگن تقریبا دو تا سه ساعت طول می‌کشد و معمولا حیوان یک تا سه روز پس از عمل در بیمارستان بستری می‌شود. به طور کلی اگر سگ شما تحت عمل جراحی تعویض کامل مفصل لگن قرار بگیرد باید انتظار یک دوره نقاهت 12 هفته‌ای را داشته باشید. بعلاوه برای سگ‌هایی که در هر دو لگن مشکل دارند، جراحی ممکن است هر بار فقط روی یک لگن انجام شود (با فاصله سه تا شش ماه).
معمولا پس از جراحی، فیزیوتراپی نیز ضروری است و حیواناتی که مورد جراحی قرار می‌گیرند با تقویت عضلات و کمک به تسریع تشکیل مفصل کاذب، این عارضه را به خوبی پشت سر می‌گذارند و عمدتا مشکلی نخواهند داشت.
سخن پایانی
دیسپلازی هیپ یکی از بیماری‌های متداول در سگ‌ها است که معمولا در نژادهای بزرگ رخ می‌دهد. این بیماری باعث کاهش کیفیت زندگی حیوان و در نهایت ناتوانی او می‌شود. این عارضه معمولا به دلیل عوامل ژنتیکی رخ می‌دهد اما عوامل محیطی مانند تغذیه و فعالیت بدنی نامناسب هم در آن نقش دارند. درمان دیسپلازی هیپ شامل داروها، تغییر در رژیم غذایی، اصلاح فعالیت بدنی و در موارد شدیدتر، جراحی است.
اگر نیاز به دریافت مشاوره تخصصی درباره دیسپلازی هیپ دارید، کافی است با شماره‌های مندرج در سایت بیمارستان دامپزشکی مرکزی تماس بگیرید و از مشاوره کارشناسان ما بهره‌مند شوید.
