بیماری دیسک بین مهره‌ای در سگ‌ها (IVDD)، شایع‌ترین عارضه ستون فقرات و یا جراحی‌های اعصاب است. اکثر حیواناتی که به دلیل اختلالات عصبی راهی اتاق عمل می‌شوند مبتلا به این عارضه هستند. البته جراحی خط آخر درمان این بیماری است و درمان در مراحل اولیه شامل دارودرمانی و فیزیوتراپی است. در این مقاله، به تمام سئوالاتی که در مورد این بیماری شایع دارید پاسخ خواهیم داد.
بیماری دیسک بین مهره‌ای در سگ‌ها چیست؟
بیماری دیسک بین مهره‌ای در سگ‌ها یک بیماری عصبی است که طناب نخاعی، مهره‌ها یا استخوان‌های پشتی (استخوان‌های کوچک و گردی که ستون فقرات را تشکیل می‌دهند) و مواد دیسک بین هر مهره را درگیر می‌کند.
مهره‌ها از نخاع و اعصابی که تکانه‌ها را به مغز و بقیه بدن منتقل می‌کنند محافظت می‌کنند. ستون فقرات نیز از وزن و حرکت بدن پشتیبانی می‌کند. هنگامی که مشکلی در ستون فقرات رخ می‌دهد، منجر به درد یا حتی بی‌حرکتی می‌شود. در بین هر مهره یک دیسک نرم و ژله‌مانند وجود دارد که توسط بافت فیبری ضخیمی احاطه شده است. این ماده بین مهره‌ای به عنوان یک بالشتک جذب شوک به انعطاف‌پذیری بدن در حین حرکت کمک می‌کند. به این ساختار، دیسک بین مهره‌ای می‌گویند (از مهره‌های ابتدایی گردن، بجز مهره ۱ و ۲، تمام مهره‌ها این دیسک را دارند).
گاهی به دلایل متعدد ممکن است این دیسک تغییر ماهیت بدهد و شروع کند به فشارآوردن به نخاع یا ریشه‌های عصب. بعلاوه ممکن است به خاطر ضربه، دیسک جابجا شود (بدون تغییر در ساختار) و هسته مرکزی آن (که ساختاری ژلاتینی دارد) به داخل کانال مهره منتقل شده و باعث درد شود. در واقع این بیماری زمانی در سگ رخ می‌دهد که دیسک‌های بین استخوان‌های ستون فقرات یا متورم شده یا به فضای حاوی طناب نخاعی پاشیده شوند. هنگامی که این ماده به نخاع فشار بیاورد، باعث درد، آسیب عصبی و حتی فلج می‌شود.
برخی از نژادهای سگی که دارای پشت بلند و پاهای کوتاه هستند، از جمله داشهوند، باست هاند، شیتزو، بولداگ فرانسوی، لهاسا آپسو، پکینیز و بیگل، مستعد ابتلا به IVDD هستند. این بیماری در سگ‌های نژاد بزرگ مانند ژرمن شپرد نیز دیده می‌شود، زیرا با افزایش سن، دژنراسیون دیسک (پیری دیسک) رخ می‌دهد.
انواع بیماری دیسک بین مهره‌ای در سگ‌ها
هانسن نوع I و هانسن نوع II دو نوع اصلی بیماری هستند که دیسک بین مهره‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهند و هر کدام باعث فشار دردناک دیسک به نخاع می‌شوند:
- هانسن نوع I زمانی رخ می‌دهد که مرکز نرم و ژله‌مانند دیسک سخت شود. با یک پرش اشتباه یا برخورد ناگهانی، این دیسک از پوسته ضخیم خود بیرون می‌زند و به سمت بالا به نخاع و اعصاب اطراف آن فشار می‌آورد. این حرکت مواد دیسک (به نام فتق) باعث فشرده شدن و کبودی نخاع می‌شود. این یک درد بسیار ناگهانی و تیز با درجات مختلف کاهش عملکرد عصبی است. بیماری دیسک نوع یک در داشهوندها و سایر نژادهای مشابه با ساختار بدنی مشابه شایع‌تر است.
- هانسن نوع II شامل فرآیند تخریب بسیار کندتری است. در این نوع، مواد دیسک در طول زمان (از چند ماه تا چند سال) به طناب نخاعی و اعصاب نخاعی برخورد می‌کنند. الیاف ضخیم اطراف مواد دیسک نرم، به آرامی در طول زمان فرو می‌ریزند و به سمت بالا فشار می‌آورند. این قضیه باعث درد طولانی مدت و فشردگی طناب نخاعی می‌شود. بیماری دیسک نوع دوم در ژرمن شپرد و سایر سگ‌های نژاد بزرگ شایع است.
علائم بیماری دیسک بین مهره‌ای در سگ‌ها
علائم بالینی بیماری دیسک بین مهره‌ای به نوع فتق دیسک و محل آن در ستون فقرات بستگی دارد. ستون فقرات از گردن شروع می‌شود و به سمت دنبالچه حرکت می‌کند. پنج ناحیه ستون فقرات شامل مهره‌های گردنی، سینه‌ای، کمری، خاجی و دنبالچه هستند. شایع‌ترین محل فتق دیسک در سگ‌ها در انتهای مهره‌های سینه‌ای و ابتدای مهره‌های کمری است. این فتق‌ها بر توانایی سگ برای حرکت تاثیر دردناکی دارند. فتق گردن کمتر شایع است اما اگر رخ دهد تقریباً همیشه در داشهوندها، بیگل‌ها یا پودل‌ها دیده می‌شود. درد این فتق بیشتر است اما از دست دادن عملکرد در آن کمتر به چشم می‌خورد.
علائم بیماری دیسک بین مهره‌ای عبارتند از:
- لنگیدن یا لنگش، راه رفتن ناپایدار
- کشیدن پاهای عقب
- تلو تلو خوردن روی پاهای عقب
- پشت یا گردن خمیده با عضلات منقبض
- ضعف
- درد
- عدم تمایل به پریدن
- رفتار مضطرب (مانند لرز، نفس نفس زدن)
- کاهش سطح فعالیت
- کاهش اشتها
- از دست دادن کنترل مثانه و/ یا روده (بی‌اختیاری ادرار و/ یا مدفوع)
- مشکل در قرار گرفتن در وضعیت ادرار یا اجابت مزاج
- فلج (به عنوان مثال، از دست دادن کامل عملکرد در اندام‌های جلویی یا عقبی)
علل بیماری دیسک بین مهره‌ای در سگ‌ها
بیماری دیسک بین مهره‌ای، نتیجه فتق دیسک و فشرده شدن طناب نخاعی است. در نژادهای سگ کندرودیستروفیک (آن‌هایی که دارای ناهنجاری رشد غضروف ارثی هستند)، که شامل سگ‌های داش، کورگی و باست هوند می‌شوند، IVDD معمولاً در اثر پارگی حاد یا ناگهانی مواد دیسک ایجاد می‌شود. در حالی که فرسودگی به مرور زمان به دیسک آسیب می‌زند، پارگی معمولاً به طور ناگهانی در نتیجه یک ضربه شدید (مانند پریدن، فرود آمدن) رخ می‌دهد.
در سگ‌های نژاد بزرگ، مانند شپرد، لابرادور و دوبرمن پینچر، دیسک‌ها در مدت طولانی‌تری سفت و در نهایت برآمده یا پاره می‌شوند و فشردگی نخاع را رقم می‌زنند. این نوع به تدریج اتفاق می‌افتد نه به دلیل یک ضربه قوی خاص.
تشخیص بیماری دیسک بین مهره‌ای در سگ‌ها
اگر شک دارید که سگ شما کمردرد یا مشکل راه رفتن دارد، در اسرع وقت او را به دامپزشکی ببرید. چرا که اگر هرچه زودتر مشکل را درمان کنید، شانس بهبودی کامل بیشتر می‌شود.
دامپزشک، برای ارزیابی سلامت کلی سگ شما یک معاینه فیزیکی و عصبی کامل از جمله آزمایش خون و ادرار انجام خواهد داد. اگر سگ در معاینه، مشکوک به IVDD تشخیص داده شود، دامپزشک احتمالاً برای مشاهده ستون فقرات و بافت‌های اطراف آن و تعیین شدت بیماری آزمایش‌های تصویربرداری را توصیه می‌کند.
رادیوگرافی ساده (اشعه ایکس) از ستون فقرات گرفته می‌شود تا مناطق باریک‌شده فضا‌های مفصلی در بین مهره‌ها مشخص شود اما اشعه ایکس نخاع را نشان نمی‌دهد. MRI می‌تواند محل فشرده‌سازی نخاع و مواد موجود در کانال مهره را بهتر شناسایی کند. MRI به روشی منتخب برای تشخیص IVDD تبدیل شده است زیرا امکان اسکن کل ستون فقرات را فراهم می‌کند تا دیسک‌ها و نخاع را بتوان در یک تصویر ارزیابی کرد. بسته به شدت علائم بالینی و نشانه‌های جراحی، با سایر ابزار‌های تشخیصی مانند میلوگرافی یا سی تی اسکن نیز می‌توان نوع فتق و محل آن را بیشتر بررسی کرد.
درمان بیماری دیسک بین مهره‌ای در سگ‌ها
درمان بیماری دیسک بین مهره‌ای، بسته به شدت آسیب به نخاع سگ، از مدیریت پزشکی محافظه‌کارانه تا جراحی اورژانسی متفاوت است:
- درمان‌های محافظه‌کارانه: در موارد خفیف IVDD، درمان بر کاهش درد، التهاب و تورم متمرکز است. این امر با استفاده از دارو‌ها و استراحت به دست می‌آید. سگ شما باید در یک جعبه یا یک منطقه کوچک نگهداری شود تا نتواند بدود، بپرد، بازی کند یا فعالیت خاصی انجام دهد. جدول زمانی استراحت شدید، به آسیب خاص و سرعت بهبودی بستگی دارد. اغلب اوقات، فیزیوتراپی نیز برای کمک به سرعت بخشیدن به بهبودی توصیه می‌شود.
- جراحی: اگر آسیب شدید باشد و سگ درجه‌ای از فلج داشته باشد، جراحی پیشنهاد می‌شود. معمولا این جراحی، یک جراحی اورژانسی برای به حداقل رساندن هرگونه آسیب عصبی دائمی است. این کار با برداشتن دیسک انجام می‌شود. اما اگر بیماری شدیدتر باشد ممکن است نیاز باشد بخشی از دیواره مهره برداشته و دیسک پاره‌شده از داخل کانال هم خارج شود. بنابراین با توجه به شدت و نوع عارضه، طیف گسترده‌ای از جراحی‌ها نیاز است.
پس از جراحی، محدودیت‌های حرکتی اعمال می‌شود و تمرکز روی مدیریت محافظه‌کارانه برای بهبود نخاع است. متأسفانه برخی سگ‌ها حتی با عمل جراحی هم عملکرد خود را باز نمی‌یابند و مشکلات عصبی پایداری خواهند داشت.
بازیابی و مدیریت بیماری دیسک بین مهره‌ای در سگ‌ها
اگر تشخیص یا انتخاب مورد مناسب جراحی درست انجام شود، پیش‌آگهی این بیماری بسیار خوب است. هر چند ریسک‌هایی هم دارد. به خصوص اگر جراحی در ناحیه ابتدای گردن انجام شود. بنابراین باید جراحی توسط جراحان مجرب انجام شود تا ریسک آن به حداقل برسد. همکاران ما در بخش جراحی بیمارستان دامپزشکی مرکزی، به صورت متمرکز روی درمان این بیماری کار می‌کنند و تجربه فراوانی در این زمینه دارند.
البته بجز مهارت و تجربه جراح، ضروری است مراقبت‌های پس از عمل هم به خوبی صورت بگیرد. طناب نخاعی به آرامی بهبود می‌یابد و باید مراقب دویدن، پریدن، بالا یا پایین رفتن از پله‌ها یا مبلمان و بازی با سگ‌های دیگر باشید. اگر سگ شما آسیب خفیف تا متوسط IVDD داشته باشد، برای کمک به کاهش درد و تورم، علاوه بر کاهش شدید فعالیت (برای تقریباً چهار تا شش هفته) ممکن است دارو‌های استروئیدی و ضد التهابی نیز تجویز شود. پس از جراحی IVDD هم شش تا هشت هفته فعالیت محدود می‌شود.
گاهی ممکن است سگ (عمدتاً داشهوند) بعد از جراحی، در سایر نواحی ستون فقرات فتق اضافی داشته باشد. اگرچه جلوگیری از فتق دیسک در آینده دشوار است اما می‌توان با اجتناب از فعالیت‌هایی مانند پریدن و حرکات شدید (مانند فریزبی، پله‌ها) احتمال آن را محدود کرد. سگ‌هایی که مشکلات کمر دارند باید در وزن مناسب نگهداری شوند تا پس از جراحی بهبودی سریع‌تر اتفاق بیفتد و در آینده هم فشار کم‌تری به کمر وارد شود.
پیش‌آگهی بسته به درجه و محل آسیب به طور قابل توجهی متفاوت است. اکثر پارگی‌های دیسک مشکلات عصبی کمی را به دنبال دارد و سگ برای بازگشت توانایی راه رفتن شانس بسیار خوبی خواهد داشت. با این حال، اگر حیوان خانگی قبل از انجام جراحی توانایی احساس درد در پاهای خود را از دست داده باشد، ممکن است دیگر هرگز نتواند راه برود. اما نتایج جراحی در سگ‌هایی که توانایی راه رفتن خود را از دست نداده‌اند بسیار موفق است. اگر جراحی سگ شما موفقیت‌آمیز نباشد و او را به حالت طبیعی بازنگرداند، یک صندلی چرخدار مخصوص سگ کمک می‌کند تا او، در عین ابتلا به IVDD، از یک زندگی شاد و فعال لذت ببرد.
سخن آخر
شما به عنوان صاحبان و مراقبان سگ‌ها نسبت به سلامتی و رفاه این دوستان وفادار مسئول هستید. با توجه به اهمیت تشخیص و درمان سریع بیماری دیسک بین مهره‌ای، توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده هر گونه علائم مشکوک، به سرعت او را نزد دامپزشک ببرید. همچنین در صورت جراحی، این وظیفه شما است که با رعایت محدودیت‌های فعالیتی و مراقبت‌های پس از درمان، بهبودی را تسریع کنید و جلوی بازگشت بیماری را بگیرید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری دیسک بین مهره‌ای در سگ‌ها و مشاوره در مورد بهترین روش درمان، می‌توانید از طریق شماره‌های مندرج در سایت با همکاران ما در بیمارستان دامپزشکی مرکزی تماس بگیرید.
