گرمازدگی یکی از مشکلاتی است که در فصل‌های گرم سال، علی‌الخصوص تابستان بیشتر اتفاق میافتد. زمانی هایپرترمیا (Hyperthermia) یا گرمازدگی در حیوانات خانگی اتفاق میافتد که دمای بدن حیوان بالاتر از ۴۱ و نیم درجه باشد. درصورتی‌که در نتیجه هایپرترمیا، دمای بدن به ۴۲.۷ برسد، احتمال مرگ حیوان وجود خواهد داشت؛ بنابراین در زمان بالارفتن دمای بدن، باید به‌سرعت اقدامات لازم جهت کنترل دما و کاهش آن، انجام گیرد.
عوامل گرمازدگی در حیوانات خانگی
- قرارگرفتن حیوان در معرض هوای بسیار گرم، با رطوبت بالای ۸۰ درصد، مانند هوای جنوب کشور.
- ورزش یا تمرین‌دادن به حیوان در هوای گرم.
- قرارگرفتن حیوان در محیط بسته و بدون گردش هوا (مانند قراردادن حیوان در ماشین با درب و پنجره بسته به مدت طولانی).
- قراردادن حیوان در باکس‌های خشک‌کننده پس از شستشو.
- عدم دسترسی به آب و دهیدراتاسیون (Dehydration).
تشخیص گرمازدگی در حیوانات خانگی
علائم گرمازدگی در حیوانات خانگی، بسیار گسترده است و حتی ممکن است موجب گمراهی صاحبان آن‌ها شود. بدین صورت که برخی علائم هایپرترمیا با دیگر بیماری‌ها مشترک بوده و می‌تواند باعث اشتباه در تشخیص گردد. از مهم‌ترین علائم بالینی گرمازدگی، می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
علائم خفیف:
- حیوان شروع به له‌له‌زدن و لیسیدن بدن خود می‌کند.
- بروز مشکلات تنفسی در حیوان که به‌اصطلاح به آن تنفس شکمی می‌گویند.
- حیوان بی‌حال و کم‌انرژی می‌شود.
علائم متوسط:
- ترشح بزاق افزایش‌یافته و از دهان خارج می‌شود.
- با شدت‌گرفتن گرمازدگی، علائم عصبی نظیر عدم تعادل، تغییرات خلق‌وخو، لرز و ضعف نیز بروز می‌کند.
- دمای بدن حیوان به بالای ۴۱.۵ می‌رسد.
- در این حالت، لثه‌های حیوان به رنگ قرمز روشن درآمده یا بسیار کم‌رنگ می‌شوند.
علائم شدید:
- در نتیجه بالارفتن گردش خون، مخاط‌ها شدیداً پرخون و گاهی سیانوزه (Cyanosis) یا سیاه می‌شوند.
- احتمال اسهال و استفراغ همراه با خون نیز وجود دارد. اما اسهال در سگ و گربه به‌تنهایی نشانه گرمازدگی نیست و نمی‌تواند علائم گرمازدگی در سگ باشد.
- دفع مدفوع در حیوان به‌صورت سیاه‌رنگ یا ملنا (Melena) اتفاق میافتد.
- با افزایش شوک گرمازدگی در سگ یا گربه، لکه‌های خون در زیر پوست یا پتشی (Petechia) ایجاد می‌شود.
- در صورت افزایش دما به بالاتر از ۴۲.۷، حیوان دچار تشنج شده و ممکن است به کما برود.
اقدامات لازم برای درمان گرمازدگی گربه یا سگ
اولین و درست‌ترین اقدام برای درمان گرمازدگی سگ و گربه، پایین آوردن دمای بدن آن‌ها است. در مورد تمامی حیوانات، سه اصل اساسی برای درمان گرمازدگی و هایپرترمیا وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
- فراهم‌کردن سایه: حیوان را به محیطی به‌دوراز نور خورشید و گرما منتقل کنید.
- استفاده از آب، الکل و جریان هوا: بهترین روش برای پایین آوردن دمای بدن حیوان، اسپری‌کردن آب‌خنک روی حیوان است. همچنین می‌توان روی گوش‌ها و دور دست و پای حیوان، پارچه تنظیف یا تامپون (Tampon) آغشته به الکل بست. در بیمارستان اغلب از الکل کامفر (Alcohol Camphre) استفاده می‌شود که قدرت خنک‌کنندگی بالاتری دارد. ولی شما در مواجهه با گرمازدگی حیوان خود، می‌توانید از هر نوع الکلی برای خنک‌کردن آن استفاده کنید.
- مراجعه سریع به مراکز درمانی دامپزشکی: بعد از انجام اقدامات اولیه، باید سریعاً حیوان را به یک مرکز درمانی رساند. توجه داشته باشید، در ضمن انجام این اقدامات تا زمان رسیدن به مرکز درمانی، باید دمای بدن حیوان را مرتب پایش کرد تا این دما به طور ناگهانی افت نکند و به‌اصطلاح، هایپوترمیا به هیپوترمی (Cold Injuries) تبدیل نشود. زمانی که دمای بدن حیوان به حالت استاندارد (برای گربه و سگ، عموماً ۳۷.۸ تا ۳۹.۲ درجه سانتی‌گراد) رسید، بلافاصله، کاهش‌دادن دما باید متوقف شود.
درمان های دامپزشکی برای بهبود گرمازدگی در حیوانات خانگی
بعد از کنترل دمای بدن سگ یا گربه و سرم‌تراپی، باتوجه‌به علائم و شدت گرمازدگی در سگ یا گربه، می‌توان درمان‌های اختصاصی را شروع کرد. معمولاً آسیب‌های کلیوی در این عارضه بروز می‌کند که نیازمند درمان‌های مخصوص است. تشنج در سگ و گربه در اثر هایپرترمیا، با تزریق داروهای مختلف نظیر دیازپام (Diazepam)، فنوباربیتال (Phenobarbital) و غیره، کنترل می‌شود.
درصورتی‌که حیوان دچار علائم مغزی نظیر ورم مغز یا ادم مغزی (Cerebral edema) شده باشد، باید از درمان‌های کنترل‌کننده ورم مغزی برای آن استفاده شود. آزمایش خون سگ و گربه نیز در تشخیص و درمان گرمازدگی بسیار کمک‌کننده خواهد بود. زیرا در بسیاری از موارد، علائم بالینی موجب گمراهی پزشک و صاحب حیوان می‌شود؛ اما با انجام آزمایش، دامپزشک به طور کامل و شفاف، در جریان مشکلات قرار می‌گیرد.
گرمازدگی می تواند یک فوریت اورژانسی باشد
گرمازدگی یک وضعیت اورژانسی و جدی برای حیوانات خانگی به شمار می‌رود؛ در صورت بروز علائم گرمازدگی، حیوان باید سریعاً به محیطی خنک‌تر منتقل شود و از روش‌های خنک‌سازی مانند استفاده از آب سرد یا الکل برای کاهش دمای بدن استفاده گردد. در صورت مشاهده علائم گرمازدگی، حیوان خانگی خود سریعاً به بیمارستان منتقل کنید تا کادر درمان بیمارستان دامپزشکی مرکزی اقدامات ضروری و لازم را دراسرع‌وقت انجام دهند و از بروز مشکلات جدی جلوگیری نمایند.
پزشکان بخش داخلی بیمارستان دامپزشکی مرکزی با دسترسی به تجهیزات آزمایشگاهی کامل، تمام آزمایشات لازم را بادقت کامل انجام داده و از بروز مشکلاتی مانند کم‌خونی و لوکوگرام استرس (تغییر شکل گلبول‌های سفید بر اثر استرس) جلوگیری می‌کنند.
