امروزه مراقبت‌های دامپزشکی بسیار پیشرفته شده است. فناوری به دامپزشکان کمک کرده تا برای درمان حیوانات خانگی تصاویر بهتر و سریع‌تری در اختیار داشته باشند. دو تا از بهترین ابزارها برای تشخیص وضعیت حیوانات خانگی بیمار و آسیب‌دیده، رادیولوژی و سونوگرافی هستند. اما با این حال، بسیاری از مراقبان حیوانات خانگی اطلاعی از کاربرد و اهمیت این دو ابزار ندارند و ممکن است در مقابل پیشنهاد دامپزشک مبنی بر لزوم استفاده از سونوگرافی و رادیولوژی، جبهه بگیرند و آن را ضروری نپندارند. در این مقاله، به کاربرد سونوگرافی و رادیولوژی در حیوانات خانگی خواهیم پرداخت و تفاوت این دو را با هم شرح خواهیم داد.
رادیولوژی و سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی و رادیولوژی (اشعه ایکس) گزینه‌های ارزشمندی برای تشخیص بیماری و آسیب در سگ و گربه هستند. که هر کدام در جای خود به تشخیص و روند درمان بیماری حیوانات خانگی کمک شایانی می‌کنند. به طور کلی رادیولوژی و سونوگرافی را می‌توان اینطور تعریف کرد:
- رادیولوژی: در این روش، از تشعشعات الکترومغناطیسی برای نشان دادن تصویربرداری از ساختار بدن حیوان خانگی و برجسته کردن اجزا درون آن استفاده می‌شود. از آنجا که پرتو ایکس یک پرتو یونیزان است انجام رادیولوژی هم برای خود حیوان و هم برای صاحب و کارکنان بخش رادیولوژی با محدودیت‌هایی همراه است.
- سونوگرافی: در این روش، از امواج صوتی برای تولید تصاویری از سیستم‌های داخلی حیوان خانگی استفاده می‌شود. امواج صوتی برای ایجاد تصویر به جلو و عقب می‌پرند. در اینجا خطر اشعه ایکس وجود ندارد بنابراین می‌توان آن را بارها و بارها انجام داد.
کاربرد سونوگرافی در حیوانات خانگی
مشکلات بافت نرم در حیوانات خانگی، مانند مواردی که سیستم گوارش، قلب و سیستم عصبی را درگیر می‌کند، معمولا با سونوگرافی شناسایی می‌شوند. با این حال، سونوگرافی در مورد مشکلات تنفسی در سینه و قفسه آن کارایی خوبی ندارد زیرا هوا امواج صوتی را مسدود می‌کند.
کاربرد رادیولوژی در حیوانات خانگی
رادیولوژی با اشعه ایکس در واقع اغلب برای شکستگی در حیوانات خانگی استفاده می‌شود، اما می‌تواند ناهنجاری‌های ریوی، نارسایی احتقانی قلب و اجسام خارجی در دستگاه گوارش را نیز آشکار کند. آن اسباب‌بازی جویدنی پلاستیکی یا اجسامی که دوست پشمالوی شما خورده است، از تشعشعات جلوگیری می‌کنند بنابراین در عکسبرداری با اشعه ایکس به وضوح نشان داده می‌شوند.
سونوگرافی، رادیولوژی یا هر دو؟
چندین عامل وجود دارد که تعیین می‌کند دامپزشک باید از کدام ابزار تشخیصی برای حیوان خانگی شما استفاده کند. علائم، وضعیت سلامتی و رفتار حیوان خانگی شما و همچنین مشاهدات اولیه دامپزشک از جمله این عوامل هستند. در بسیاری از موارد، دلیل خوبی برای استفاده از اشعه ایکس و سونوگرافی برای تشخیص یا محدود کردن مشکل سلامتی حیوان خانگی شما وجود دارد. به عنوان مثال، اگر به نظر دامپزشک برسد که حیوان خانگی یک جسم خارجی را بلعیده است، احتمالا ابتدا عکسبرداری با اشعه ایکس انجام می‌شود. اما اگر اشعه ایکس دامپزشکی طحال بزرگ شده را نشان دهد، برای دریافت یک تصویر بهتر از طحال از سونوگرافی استفاده می‌شود زیرا طحال یک بافت نرم است.
در حقیقت استفاده از هر کدام از این روش‌ها به تشخیصی که دامپزشک به دنبال آن است بستگی دارد. در مجموع می‌توان چنین بیان کرد:
- رادیولوژی: در اکثر موارد تغییرات اصلی قابل توجهی که در حفره سینه‌ای، ستون مهره‌ها، اندام‌های قدامی و خلفی یا اصطلاحا دست و پاها و همچنین در جمجمه اتفاق میفتند، نیاز به رادیولوژی دارند تا کلیات ناحیه یا احیانا شکستگی‌ها، خونریزی‌ها، جابجایی ارگان‌ها و پارگی‌های سطحی عضله بررسی شوند. البته رادیولوژی در قسمت شکم هم کاربرد دارد و باعث می‌شود قسمت‌هایی که توسط استخوان یا هوا احاطه شده‌اند، قابل مشاهده و قابل تفکیک باشند.
- سونوگرافی: بیشترین کاربرد سونوگرافی برای قسمت شکمی است اما در مواردی ممکن است برای سینه، حلق و دست و پا نیز به کار برود اما کاربرد اصلی آن در دام کوچک یا حیوان خانگی در ناحیه شکم است و این امکان را می‌دهد که جز به جز یک ارگان، ساختار داخلی، لایه‌هایی که آن ارگان رو تشکیل می‌دهند و اصطلاحا اکوژنیسیته یا سطح و رنگ ارگان‌های داخل شکمی را بررسی کنیم.
پس به طور کلی رادیولوژی کلیات یا به عبارتی نحوه ارتباط هر ساختار نسبت به ساختار مجاورش را نشان می‌دهد در حالی که سونوگرافی جز به جز هر ساختار یا لایه‌های تشکیل‌دهنده و سطح آن را نشان می‌دهد.
توجه: هیچ یک از این دو ابزار عملکرد ارگان را نشان نمی‌دهند و صرفا در مورد رنگ، محل، اندازه و نحوه ارتباط ارگان‌ها با هم، گزارش می‌دهند. بنابراین برای بررسی عملکرد ارگان‌ها، آزمایش‌های دیگری مثل آزمایش خون نیاز است. متخصصان در اکثر موارد با ترکیب آزمایش و تصویربرداری تشخیص‌گذاری را انجام می‌دهند.
آیا حیوانات خانگی برای سونوگرافی و اشعه ایکس نیاز به آرام‌بخش دارند؟
معمولا نه. بیشتر حیوانات وقتی در موقعیت قرار می‌گیرند آرام می‌شوند و متوجه می‌شوند که دامپزشک و پزشک برای کمک به آن‌ها آنجا هستند و قرار نیست آسیبی بزنند. البته استثنا‌هایی هم وجود دارد. مثلا حیوانات بسیار جوان و فعال یا آن‌هایی که به طور غیرعادی عصبی هستند ممکن است برای حفظ آرامش به آرام‌بخش نیاز داشته باشند. در کل این به شخصیت حیوان خانگی شما بستگی دارد. یکی دیگر از مواردی که آرام‌بخش ممکن است ضروری باشد، انجام رادیولوژی لگن است که برای حیوانات خانگی می‌تواند دشوارتر باشد.
اما همکاران ما در بخش سونوگرافی و رادیولوژی بیمارستان دامپزشکی مرکزی، نسبت به راحتی حیوان خانگی شما حساس هستند. بنابراین مطمئن باشید ما هر کاری که از دستمان بربیاید انجام می‌دهیم تا حیوان خانگی شما حین تصویربرداری تا حد امکان بدون درد و اضطراب باقی بماند.
مزایای سونوگرافی و رادیولوژی در حیوانات خانگی
در گذشته، فیلم‌های اشعه ایکس دامپزشکی باید مانند فیلم‌های معمولی عکاسی ظاهر می‌شدند. امروزه بیشتر تصویربرداری پزشکی دیجیتال و کامپیوتری است. مزایای استفاده از اشعه ایکس دیجیتال و سونوگرافی عبارتند از:
- مشاهده سریع‌تر؛ اساسا دستگاه رادیولوژی و سونوگرافی به رایانه متصل است تا بتوان تصاویر آن را در عرض چند ثانیه مشاهده کرد. این امر باعث تشخیص سریع‌تر وضعیت یا بیماری حیوان خانگی می‌شود. این یعنی درمان می‌تواند خیلی زودتر شروع شود.
- استرس کم‌تر؛ در گذشته، اگر یک تصویر واضح نبود یا قطعی نبود، انتظار‌های طولانی‌مدت یا حتی زمان‌بندی مجدد نیاز بود. با دیجیتال، می‌توان در همان روز برداشت مجدد انجام داد و این کار را برای حیوانات خانگی، صاحبان و کارکنان دامپزشکی آسان‌تر می‌کند.
- اشتراک‌گذاری آسان؛ هنگامی که پزشکان نیاز به مشورت با یک متخصص دیگر دارند، تصاویر دیجیتال را می‌توانند به سادگی ایمیل کنند.
سخن آخر
تشخیص وضعیت حیوان خانگی ممکن است نیاز به ابزار داشته باشد. دو مورد از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی شامل رادیولوژی و سونوگرافی است که بنا به نیاز حیوان خانگی، ممکن است یکی یا هر دوی این ابزارها به کار گرفته شوند.
اما کاربرد این ابزارها به تنهایی کافی نیست؛ چرا که خواندن تصاویر سونوگرافی و رادیولوژی دامپزشکی نیاز به تخصص دارد. این کاری است که دامپزشکان باید در انجام آن تبحر داشته باشند تا اشتباهی رخ ندهد. در صورتی که برای انجام رادیولوژی و سونوگرافی حیوانات خانگی خود به دنبال مرکز معتبری هستید، بیمارستان دامپزشکی مرکزی، دامپزشکان متخصصی دارد که این کار را به بهترین نحو ممکن انجام می‌دهند.
