برونکوسکوپی در حیوانات خانگی برای تشخیص بیماری های تنفسی یکی از روش‌های پیشرفته در دامپزشکی است که برای بررسی و ارزیابی مجاری تنفسی تحتانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این تکنیک اجازه مشاهده مستقیم بافت‌های نای، برونش‌ها و ریه‌ها را فراهم کرده و به شناسایی و درمان بیماری‌های تنفسی کمک شایانی می‌کند. برونکوسکوپی به ویژه در سگ ها و گربه ها که با علائم تنفسی مزمن یا غیرقابل توضیح مواجه‌اند، کاربرد فراوانی دارد.
ساختار دستگاه تنفسی و فیزیولوژی تنفس
دستگاه تنفسی از نای، برونش‌ها و ریه‌ها تشکیل شده است. نای به دو برونش اصلی تقسیم می‌شود که این برونش‌ها به شاخه‌های فرعی و نازک‌تری تقسیم می‌گردند. این ساختارها برای انجام عمل تنفس به درستی ضروری هستند.
- نای: لوله‌ای عضلانی-غضروفی است که هوا را از حلق به ریه‌ها منتقل می‌کند.
- برونش‌ها: شاخه‌های نای هستند که به ریه‌ها وارد می‌شوند و به تبادل گازها کمک می‌کنند.
- ریه‌ها: محل اصلی تبادل گازها هستند و از چندین لوب تشکیل شده‌اند.
عملکرد دستگاه تنفسی به فرآیند تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن وابسته است. در این فرآیند، اکسیژن از هوای استنشاقی وارد خون می‌شود و دی‌اکسید کربن از خون به هوا منتقل می‌گردد. هرگونه اختلال در این فرآیند می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی و سلامت حیوان شود.
بیماری های تنفسی حیوانات خانگی و اندیکاسیون های برونکوسکوپی
در این بخش، هشت اندیکاسیون اصلی برونکوسکوپی گربه و سگ و سایر حیوانات خانگی که باعث می‌شود دامپزشک به این روش روی بیاورد، به تفصیل بیان می‌شود.
۱. برونشیت
یکی از شایع‌ترین بیماری های تنفسی در سگ و گربه برونشیت است. برونشیت التهاب مجاری تنفسی است که می‌تواند به صورت حاد یا مزمن بروز کند. این بیماری ممکن است به دلایل مختلفی از جمله دود سیگار، مواد شیمیایی (مانند وایتکس، دتول، الکل)، گرد و غبار، مایت‌ها و عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی ایجاد شود.
علائم بالینی: سرفه مداوم، تنگی نفس، خس‌خس تنفسی و سرفه‌های حمله‌ای پس از فعالیت بدنی یا غذا خوردن.
تشخیص: برونکوسکوپی در سگ و گربه برای شناسایی التهاب و ترشحات غیرطبیعی مفید است و امکان نمونه‌برداری برای تشخیص نوع عفونت و برونشیت در سگ و گربه را فراهم می‌آورد.
۲. پنومونی
پنومونی به التهاب بافت ریه گفته می‌شود که می‌تواند به علت عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی رخ دهد.
علائم بالینی: سرفه، تب، تنگی نفس و کاهش اشتها.
تشخیص: اگرچه برونکوسکوپ به طور مستقیم قادر به بررسی بافت ریه نیست، اما می‌تواند به تشخیص و نمونه‌برداری از مایعات داخل ریه، باکتری‌ها و قارچ‌ها کمک کند.
۳. عفونت های تنفسی فوقانی
عفونت‌های ویروسی و باکتریایی می‌توانند مجاری بینی، حلق و حنجره را در سگ‌ها و گربه‌ها تحت تاثیر قرار دهند. البته بجز برونکوسکوپی، رادیوگرافی سر و گردن حیوان نیز برای تشخیص مشکلات تنفسی فوقانی کمک‌کننده است.
علائم بالینی: عطسه، سرفه، ترشحات بینی و تب.
تشخیص: کاربرد برونکوسکوپی در گربه و سگ به دامپزشک این امکان را می‌دهد تا با مشاهده و نمونه‌برداری از ضایعات موجود، درمان بهتری را برای حیوانات مبتلا به این بیماری‌ها انتخاب کند.
۴. آسم برونشیال
آسم برونشیال یک بیماری مزمن است که می‌تواند مجاری تنفسی حیوانات خانگی را درگیر کند و باعث تنفس با صدای خس‌خس، دیسترس تنفسی و حتی خفگی شود.
علائم بالینی: سرفه‌های مکرر، تنفس صدادار و تنگی نفس.
تشخیص: برونکوسکوپی کردن سگ و گربه با کمک شستشوی مجاری تنفسی حیوانات می‌تواند علت ایجاد این حملات را شناسایی و درمان مناسب را تجویز کند.
۵. تومورهای ریه
تومورهای ریه ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند و می‌توانند از بافت ریه یا سایر بافت‌ها گسترش یافته باشند.
علائم بالینی: سرفه خونی، تنگی نفس و کاهش وزن.
تشخیص: برونکوسکوپی کردن گربه و سگ به شناسایی تومورها و انجام بیوپسی کمک می‌کند.
۶. جسم خارجی در مجاری تنفسی
وجود جسم خارجی در مجاری تنفسی می‌تواند منجر به انسداد و التهاب شود. بسیاری از حیوانات خانگی به دلیل کنجکاوی یا بلعیدن اجسام خارجی، ممکن است این اجسام را وارد مجاری تنفسی خود کنند.
علائم بالینی: سرفه مکرر، تنگی نفس و بیحالی.
تشخیص: برونکوسکوپی به شناسایی و خارج کردن جسم خارجی کمک می‌کند.
۷. بیماری های مزمن ریه
بسیاری از بیماری‌های مزمن ریه ممکن است علت مشخصی نداشته باشند و با روش‌های دیگر تشخیصی مانند رادیولوژی و سی‌تی‌اسکن قابل شناسایی نباشند. بیماری‌هایی همچون برونشیت مزمن و آمفیزم ریوی باعث تغییرات ساختاری در بافت ریه می‌شوند.
برونکوسکوپی در مواردی که حیوانات مبتلا به آمفیزم ریه یا تجمع ترشحات در فضای جنبی و فضای صدری هستند، می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را برای تشخیص دقیق و تجویز درمان فراهم آورد.
علائم بالینی: سرفه‌های مداوم، تنگی نفس و خستگی.
تشخیص: برونکوسکوپی به شناسایی تغییرات بافتی و التهاب کمک می‌کند.
۸. التهاب مزمن مجاری تنفسی
از جمله بیماری های تنفسی گربه و سگ التهاب مزمن مجاری تنفسی است. این التهاب ممکن است ناشی از عفونت‌های مکرر، آسم یا عوامل محیطی باشد.
علائم بالینی: سرفه مکرر، ترشحات بینی و تنگی نفس.
تشخیص: برونکوسکوپی در این مورد به ارزیابی شدت التهاب و نمونه‌برداری کمک می‌کند.
آماده سازی حیوان برای عمل برونکوسکوپی
آماده سازی حیوان قبل از عمل برونکوسکوپی شامل:
- معاینه اولیه: ارزیابی تاریخچه پزشکی و علائم بالینی حیوان.
- انجام آزمایشات قبل از عمل: انجام آزمایش خون و رادیوگرافی قفسه سینه.
- ممنوعیت غذایی: حیوان باید حداقل ۱۲ ساعت قبل از عمل ناشتا باشد.
- بیهوشی: حیوان تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد.
نحوه انجام عمل برونکوسکوپی در حیوانات خانگی
عمل برونکوسکوپی سگ و گربه به شکل زیر انجام می‌شود:
- ورود برونکوسکوپ: برونکوسکوپ از طریق دهان یا بینی وارد نای می‌شود.
- مشاهده مجاری تنفسی: پزشک وضعیت مجاری تنفسی را به‌صورت زنده مشاهده می‌کند.
- نمونه‌برداری: در صورت نیاز، از نواحی مشکوک بیوپسی انجام می‌شود.
- خارج کردن اجسام خارجی: در صورت وجود جسم خارجی، آن را خارج می‌کنند.
- پایان عمل: پس از اتمام عمل، برونکوسکوپ به آرامی خارج می‌شود و حیوان به بخش ریکاوری منتقل می‌گردد.
ملاحظات
عدم استفاده از لوله نای: در برخی موارد، استفاده از لوله نای ممکن است مانع از ورود برونکوسکوپ شود.
نظارت مداوم: کنترل علائم حیاتی حیوان در طول عمل.
مراقبت‌های پس از عمل برونکوسکوپی حیوان خانگی
پس از انجام برونکوسکوپی در حیوانات خانگی سگ و گربه باید موارد زیر رعایت شوند:
- ریکاوری: حیوان باید حداقل ۲۴ ساعت تحت نظارت باشد. حیوان تحت بیهوشی بوده بنابراین نیاز است مراقبت های بعد از بیهوشی حیوان روی او انجام شود.
- نظارت بر علائم حیاتی: کنترل ضربان قلب، تنفس و دما.
- رژیم غذایی: از غذاهای نرم و آسان‌هضم استفاده شود. حیوان باید به تدریج به آب دسترسی داشته باشد. در ابتدا، باید مطمئن شد که حیوان می‌تواند به آرامی آب بنوشد. پس از چند ساعت، می‌توان به تدریج غذاهای نرم و کم‌چرب را به رژیم غذایی او اضافه کرد.
- پیگیری پزشکی: ارزیابی نتایج بیوپسی و تعیین طرح درمان. همچنین انجام رادیولوژی مجدد و آزمایشات تکمیلی برای اطمینان از بهبودی حیوان.
- درمان‌های دارویی: استفاده از داروهای ضد التهاب، آنتی‌بیوتیک‌ها و گشادکننده‌های مجاری تنفسی.
سخن آخر
برونکوسکوپی در حیوانات خانگی به عنوان ابزاری حیاتی در تشخیص بیماری های تنفسی در سگ ها و گربه ها، به دامپزشکان کمک می‌کند تا اطلاعات دقیقی از وضعیت حیوانات خانگی به‌دست آورند. این روش نه تنها به تشخیص بلکه به درمان بیماری‌های تنفسی در حیوانات خانگی کمک می‌کند.
در صورت مشاهده هر گونه علامت تنفسی مشکوک جهت تشخیص بیماری های تنفسی در گربه و سگ، او را برای معاینه به بیمارستان دامپزشکی مرکزی بیاورید تا در صورت نیاز به وسیله برونکوسکوپی، معاینات لازم انجام و طرح درمان حیوان آغاز شود.
