عمل کولونوسکوپی در سگ و گربه یک عمل غیرتهاجمی است که از آن برای تشخیص و درمان بیماری‌های مختلف دستگاه گوارش استفاده می‌کنند. برای این که دامپزشک بیماری دستگاه گوارش پت را به خوبی تشخیص دهد، باید قبل از عمل کولونوسکوپی آن را آماده کند و برای کاهش عوارض مختلف آن اقداماتی را انجام دهد. این اقدامات دوره نقاهت حیوانات خانگی را کاهش داده و آن را سریعا به زندگی عادی برمی‌گرداند. در ادامه از مراقبت های لازم از سگ و گربه قبل عمل کولونوسکوپی و بعد از آن خواهیم گفت.
عمل کولونوسکوپی در دامپزشکی
کولونوسکوپی عملی است که در آن یک دوربین را به یک دستگاه کولونوسکوپ متصل کرده و آن را از ناحیه مقعد وارد بدن حیوان می‌کنند. این دستگاه در انتها خود نور آبی دارد و برای معاینه روده بزرگ سگ و گربه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش یک روش بسیار مهم و مطمئن برای تشخیص بیماری‌های دستگاه گوارش است و نتیجه دقیق‌تری نسبت به روش‌های اشعه ایکس و آزمایش‌های مختلف دارد.
معمولا از این روش برای مشکلات مختلفی مانند یبوست شدید، وجود خون در مدفوع و اسهال غیرقابل کنترل استفاده می‌کنند و به دامپزشک کمک می‌کند تا خیلی سریع بیماری حیوانات خانگی را تشخیص داده و آن را درمان کند.
مراقبت قبل از عمل کولونوسکوپی در سگ و گربه
در این بخش می‌خواهیم در مورد مراقبت‌های پیش از عمل کولونوسکوپی در حیوانات خانگی صحبت کنیم. این عمل نیاز به آماده‌سازی‌هایی دارد که باید به دقت انجام شود؛ در غیر این صورت دامپزشک نمی‌تواند نقاط مختلف کولون را مشاهده کند، برای همین قادر به تشخیص درست بیماری نخواهد بود و نمی‌تواند عملیات درمانی را شروع کند؛ بنابراین یک سری مراحلی وجود دارند که قبل از شروع عمل کولونوسکوپی باید به دقت انجام شوند.
نکته اول این است که حیوان باید از نظر وضعیت بالینی سلامت قلب، عروق، ریوی و به خصوص کلیه‌ها مورد بررسی قرار بگیرد و حدود 72 ساعت پیش از عمل کولونوسکوپی در بیمارستان بستری شود. در این مرحله آزمایش‌های مختلفی از حیوان مانند آزمایش CBC و آزمایش‌های آنزیمی گرفته می‌شود.
پت باید فستینگ 48 ساعت داشته باشد یعنی مصرف غذا برای دو روز متوقف شود و از طریق وریدی مایعات، الکترولیت‌ها و مواد تغذیه‌ای را دریافت کند. همچنین حیوان باید به طور مداوم مورد عمل تنقیه قرار بگیرد و مسهل‌های مختلفی را در فواصل منظم دریافت کند. با رعایت این کارها دامپزشک می‌تواند دستگاه گوارش را عاری از مواد غذایی کرده و به راحتی عمل کولونوسکوپی را در سگ و گربه انجام دهد.
مراقبت های بعد از عمل کولونوسکوپی در حیوانات خانگی
بعد از آن که عمل کولونوسکوپی حیوانات خانگی با بیهوشی کامل انجام شد، حیوان از بیهوشی هارج می‌شود. پت باید ۷۲ ساعت در بیمارستان مجددا بستری شود. این بستری به خاطر بررسی سلامت کبد، کلیه، داروهایی که پیش از کولونوسکوپی استفاده شده و بررسی میزان آب و الکترولیت‌های حیوان است. پت باید مقدار غذای مناسب و غذاهایی را که مقدار چربی کمتری دارند و بسیار سبک هستند، مصرف کند و بعد از آن به تدریج به روتین غذایی خود بازگردد. در طی 72 ساعت حیوان زیر نظر مستقیم دامپزشکان قرار می‌گیرد تا نشتی محتویات دستگاه گوارش و حفره شکمی مورد بررسی قرار بگیرد. اگر در این مدت هیچ گونه مشکلی در حیوان مشاهده نشد می‌تواند از بیمارستان مرخص شود.
بعد از آن مراقبت‌های بعد از جراحی در حیوانات خانگی را رعایت کنید تا پت شما خیلی زود بهبود پیدا کند.
دلایل انجام کولونوسکوپی در حیوانات
موارد تجویز کولونوسکوپی برای سگ و گربه شامل:
1. بیماری‌های التهابی روده (IBD)
IBD یک بیماری مزمن است که به التهاب دیواره روده منجر می‌شود و در سگ‌ها و گربه‌ها شایع است. علائم این بیماری شامل اسهال مزمن، استفراغ، کاهش وزن، کاهش اشتها و خون در مدفوع است. در سگ‌ها، IBD ممکن است به‌علت حساسیت غذایی یا عفونت باکتریایی باشد و در گربه‌ها نیز عوامل مشابه یا عفونت‌های ویروسی می‌توانند نقش داشته باشند.
کولونوسکوپی به پزشک این امکان را می‌دهد تا بافت روده را بررسی و نمونه‌برداری کند. این کار به تشخیص دقیق نوع التهاب و درمان مؤثر کمک می‌کند.
2. تومورهای روده‌ای
تومورهای روده‌ای می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند و موجب انسداد یا خونریزی در دستگاه گوارش شوند. علائم شامل خونریزی از مقعد، تغییر در عادات دفع، کاهش وزن و درد شکم است. کولونوسکوپی به شناسایی محل دقیق تومور و تعیین نوع آن کمک کرده و امکان خارج‌کردن تومور را فراهم می‌کند.
3. زخم‌ها و خونریزی‌های ناشناخته
زخم‌های روده‌ای ممکن است ناشی از مصرف داروهای ضدالتهابی، عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی باشند. کولونوسکوپی می‌تواند به شناسایی منبع خونریزی و نمونه‌برداری برای تشخیص نوع زخم کمک کند.
4. انسدادهای روده‌ای
انسداد روده ممکن است به‌دلیل وجود جسم خارجی، تومور یا التهاب ایجاد شود. این وضعیت می‌تواند باعث درد شکم، استفراغ مکرر، عدم دفع مدفوع و تب شود. کولونوسکوپی به شناسایی محل انسداد و در برخی موارد خارج‌کردن جسم خارجی کمک می‌کند.
5. وجود جسم خارجی در روده
وجود جسم خارجی می‌تواند باعث انسداد، خونریزی یا التهاب شود. کولونوسکوپی امکان شناسایی و خارج‌کردن جسم خارجی را فراهم می‌کند.
6.عفونت‌های باکتریایی و ویروسی
عفونت‌هایی مانند سالمونلا، اشرشیا کلی، یا پاروویروس می‌توانند به التهاب روده منجر شوند. کولونوسکوپی به شناسایی زخم‌ها و نمونه‌برداری برای تعیین نوع عفونت کمک می‌کند.
7. پولیپ ها و زائده‌های غیرطبیعی
پولیپ‌ها ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند و موجب انسداد یا خونریزی شوند. کولونوسکوپی امکان تشخیص و در صورت نیاز خارج‌کردن این زائده‌ها را فراهم می‌کند.
8. تشخیص بیماری های خودایمنی
برخی بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس می‌توانند موجب التهاب روده شوند. کولونوسکوپی به تشخیص این بیماری‌ها کمک می‌کند.
داروهای مسهل برای استفاده پیش از کولونوسکوپی کردن حیوانات خانگی
داروهای مسهل مختلفی برای کولونوسکوپی کردن سگ و گربه استفاده می‌شوند که در اینجا به توضیح آن‌ها و دوزهای معمول پرداخته‌ایم.
پلی‌اتیلن گلیکول
- نحوه عملکرد: پلی‌اتیلن گلیکول یک مسهل osmotically فعال است که به‌طور مؤثر باعث جذب آب به روده‌ها شده و محتویات روده را رقیق و تخلیه می‌کند.
- دوز مصرف: برای حیوانات خانگی بزرگتر مانند سگ‌ها: ۵–۱۰ میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به مدت ۲۴ ساعت پیش از عمل.
- برای گربه‌ها: معمولاً دوز کمتری از پلی‌اتیلن گلیکول استفاده می‌شود (۰.۵–۲ میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم) و باید بر اساس وضعیت حیوان تنظیم شود.
- شیوه مصرف: این دارو باید به صورت خوراکی و در دوزهای تقسیم‌شده در طی ۱۲–۲۴ ساعت پیش از عمل به حیوان داده شود. ممکن است در بعضی موارد برای اطمینان از دریافت دوز کامل، از طریق لوله تغذیه‌ای (اگر حیوان قادر به خوردن نباشد) نیز تجویز گردد.
لاکتولوز
- نحوه عملکرد: لاکتولوز یک مسهل اسموتیک است که با جذب آب به روده‌ها کمک کرده و حرکت روده را تسریع می‌کند.
- دوز مصرف:۱–۲ میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به‌صورت خوراکی، دو بار در روز، به مدت ۲۴ ساعت پیش از عمل.
- شیوه مصرف: لاکتولوز معمولاً به‌طور خوراکی تجویز می‌شود، اما در موارد خاص می‌تواند به‌صورت مقعدی یا از طریق لوله تغذیه‌ای استفاده شود.
سولفات منیزیم
- نحوه عملکرد: سولفات منیزیم یک مسهل قدرتی است که با افزایش حرکت روده و جذب آب باعث تسریع تخلیه مدفوع می‌شود.
- دوز مصرف:۱–۲ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، به‌صورت خوراکی، به مدت ۱۲ ساعت پیش از عمل.
- شیوه مصرف: معمولاً ۱۲–۲۴ ساعت قبل از عمل تجویز می‌شود. در برخی موارد ممکن است دوز مصرفی بر اساس نیاز خاص حیوان تنظیم شود.
بیزاکودیل
- نحوه عملکرد: بیزاکودیل یک مسهل تحریک‌کننده است که به سرعت باعث حرکت روده‌ها می‌شود.
- دوز مصرف: برای سگ‌ها: ۰.۵–۱ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، یک بار در روز، به‌صورت خوراکی.
- برای گربه‌ها: ۰.۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، یک بار در روز.
- شیوه مصرف: این دارو به‌صورت خوراکی یا از طریق تنقیه مقعدی به حیوان داده می‌شود.
- برای سگ‌ها و گربه‌های حساس: بهتر است ابتدا دوز کم‌تر برای تست واکنش تجویز گردد.
تنقیه قبل از کولونوسکوپی کردن گربه و سگ
- نحوه عملکرد: تنقیه به‌طور مستقیم در روده‌ها کار می‌کند و باعث تخلیه سریع محتویات روده می‌شود. این روش معمولاً برای حیوانات خانگی که به‌ویژه نیاز به تخلیه سریع دارند، استفاده می‌شود.
- دوز مصرف: ۲۰–۳۰میلی‌لیتر مایعات ولرم برای گربه‌ها و سگ‌ها کوچک.۵۰–۶۰ میلی‌لیتر برای سگ‌های بزرگتر.
- شیوه مصرف: این دارو به‌صورت تنقیه از طریق مقعد تجویز می‌شود و معمولاً یک ساعت پیش از عمل، یک یا دو بار استفاده می‌شود.
- ممکن است در برخی موارد پس از ۴–۶ ساعت نیاز به تکرار باشد، اما باید با دقت انجام شود تا از ایجاد عوارض جلوگیری گردد.
تعداد دفعات تنقیه پیش از انجام کولونوسکوپی در حیوانات
در اکثر موارد، حد اقل دو بار تنقیه پیش از انجام کولونوسکوپی لازم است، البته بسته به وضعیت حیوان و میزان تخلیه روده‌ها ممکن است تعداد دفعات تنقیه افزایش یابد.
دو بار تنقیه: اگر محتویات روده به‌طور کامل تخلیه نشده باشد، می‌توان تنقیه دوم را در فواصل زمانی ۴–۶ ساعت پس از اولین تنقیه انجام داد.
نکات مهم هنگام استفاده از داروهای مسهل برای سگ ها و گربه ها
نظارت بر وضعیت حیوان: حیوان باید پس از مصرف داروهای مسهل تحت نظارت دقیق باشد تا از بروز عوارضی مانند کم‌آبی بدن، ضعف، یا تغییرات شدید در الکترولیت‌ها جلوگیری شود. مصرف مایعات به‌ویژه در حیوانات کوچک یا حیواناتی که به‌راحتی کم‌آب می‌شوند ضروری است.
- محدود کردن مصرف داروهای مسهل در حیوانات دارای مشکلات کلیوی یا قلبی: برخی داروهای مسهل مانند پلی‌اتیلن گلیکول یا سولفات منیزیم ممکن است مشکلاتی برای حیوانات با بیماری‌های کلیوی یا قلبی ایجاد کنند، بنابراین در این گروه از حیوانات باید با دقت بیشتری استفاده شوند.
- تنقیه: استفاده از تنقیه باید با احتیاط و در دوز مناسب انجام شود تا از آسیب به دیواره روده جلوگیری گردد.
به طور کلی استفاده از داروهای مسهل و تنقیه پیش از کولونوسکوپی برای حیوانات خانگی یک گام مهم در آماده‌سازی روده‌ها و تضمین موفقیت عمل است. داروهای مختلف مانند پلی‌اتیلن گلیکول، لاکتولوز و سولفات منیزیم می‌توانند برای تخلیه روده‌ها استفاده شوند و تنقیه سدیم فسفات نیز برای تسریع فرآیند تخلیه به‌طور مؤثر به کار می‌رود. دوز و تعداد دفعات مصرف این داروها باید با دقت بر اساس وزن، سن و وضعیت کلی حیوان تنظیم شود.
عمل کولونوسکوپی سگ و گربه چقدر طول می کشد؟
در عمل کولونوسکوپی یک روده 120 سانتی‌متری به ضخامت یک بند انگشت را با دستگاه کولونوسکوپ معاینه می‌کنند. مدت زمان معاینه آن بین 30 الی 60 دقیقه است که به وضعیت روده بزرگ و سرعت عمل دامپزشک بستگی دارد. حال اگر در حین عمل هر گونه ضایعه یا بافت غیرطبیعی مشاهده شد، دامپزشک برای برداشتن آن به زمان بیشتری نیاز دارد؛ بنابراین به صورت کلی زمان خاصی را نمی‌توان برای عمل کولونوسکوپی در نظر گرفت.
عوارض عمل کونولوسکوپی در حیوانات خانگی
کولونوسکوپی یک عمل غیرتهاجمی است و خطر و عوارض زیادی ندارد؛ اما مانند تمام عمل‌های دیگر در حیوانات خانگی می‌تواند مشکلاتی را بعد از عمل ایجاد کند. در ادامه به چند مورد از عوارض بعد از عمل کولونوسکوپی در سگ و گربه اشاره می‌کنیم:
- یکی از عوارض نادر بعد از عمل کولونوسکوپی در حیوانات خانگی خونریزی روده بزرگ است. معمولا وقتی بافت‌های غیرطبیعی در روده برداشته شوند، این اتفاق می‌افتد؛ اما در حالات دیگر احتمال خونریزی در عمل کولونوسکوپی یک درصد است.
- بعد از آن که عوارض داروها از بین رفت، درد شدیدی در ناحیه شکم و روده رخ می‌دهد که چند روز بعد از عمل از بین می‌رود.
- در صورتی که دامپزشک از ابزارهای غیر استریل استفاده کرده باشد، احتمال عفونت در حیوان خانگی وجود دارد.
- یکی از عوارض بعد از عمل کولونوسکوپی، تشنج در حیوانات خانگی است.
- بعضی از پت ها بعد از عمل کولونوسکوپی دچار احساس نفخ و گاز شکمی می‌شوند.
- به ندرت روده بزرگ پاره یا سوراخ می‌شود که در بدترین حالت آن را عمل جراحی می‌کنند.
یک بررسی سریع
کولونوسکوپی یکی از ابزارهای بسیار مهم در دامپزشکی است که برای تشخیص و درمان بیماری‌های مختلف روده‌ای در حیوانات خانگی، به‌ویژه سگ‌ها و گربه‌ها، استفاده می‌شود. این روش به دامپزشک امکان می‌دهد تا داخل روده بزرگ و راست‌روده را به‌طور مستقیم مشاهده کرده، از بافت‌ها نمونه‌برداری کند و حتی اقدامات درمانی نظیر خارج کردن اجسام خارجی یا زائده‌های غیرطبیعی را انجام دهد. کولونوسکوپی معمولاً برای تشخیص بیماری‌هایی مانند بیماری‌های التهابی روده (IBD)، تومورهای روده‌ای، زخم‌ها و خونریزی‌های ناشناخته، انسدادهای روده‌ای، مشکلات ناشی از وجود جسم خارجی، عفونت‌های باکتریایی و ویروسی، پولیپ‌ها و بیماری‌های خودایمنی به کار می‌رود.
برای انجام کولونوسکوپی، آماده‌سازی مناسب حیوان ضروری است. این مرحله شامل آزمایش‌های اولیه مانند بررسی خون، ارزیابی سلامت عمومی حیوان، و پاک‌سازی کامل روده‌ها از طریق داروهای مسهل و تنقیه است. در حین عمل، حیوان تحت بیهوشی قرار می‌گیرد و دامپزشک با استفاده از ابزار کولونوسکوپ، روده‌ها را بررسی می‌کند. پس از عمل کولونوسکوپی، مراقبت‌هایی مانند نظارت بر علائم حیاتی، تغذیه با غذاهای مایع و کم‌چرب، و جلوگیری از کم‌آبی بدن انجام می‌شود.
کولونوسکوپی علاوه بر تشخیص بیماری‌ها، در درمان برخی از آن‌ها نیز نقش کلیدی دارد. این روش می‌تواند با شناسایی زودهنگام مشکلات روده‌ای و ارائه اطلاعات دقیق، به بهبود کیفیت زندگی حیوانات و کاهش عوارض احتمالی کمک کند.
جهت عمل کولونوسکوپی سگ و گربه خود می‌توانید به دامپزشکان بیمارستان دامپزشکی مرکزی مراجعه کنید تا با جدیدترین متدها، مشکلات گوارشی حیوان شما را بررسی و درمان کنند.
