برای عده زیادی از افراد این سوال وجود دارد که کاربرد مواد حاجب در تشخیص بیماری‌های حیوانات چیست و چگونه از آن برای این مورد استفاده می‌کنند. حاجب یا رادیوپک موادی است که از آن برای تصویربرداری اجزای داخلی بدن سگ و گربه استفاده می‌کنند و میتواند یک عکس با وضوح بالایی را برای دامپزشکان فراهم کند. دامپزشک با مشاهده این عکس قادر است بیماری سگ و گربه خانگی را تشخیص داده و آن را درمان کند.
منظور از ماده حاجب چیست؟
ماده حاجب به موادی می‌گویند که به صورت خوراکی یا تزریقی وارد بدن شده و باعث ایجاد چگالی‌های مختلف در بدن می‌شوند. این چگالی‌ها نسبت به احشا طبیعی بدن بیشتر یا کمتر خواهند بود. این کار تفکیک ساختارهای داخلی بدن را بهتر کرده و تشخیص بیماری راحت‌تر می‌کند. حال در برخی مواقع ممکن است دامپزشک موادی که باعث افزایش یا کاهش چگالی احشا در داخل بدن می‌شوند را در ترکیب با هم استفاده کند.
یکی از پرکاربردترین مواد حاجب خوراکی موادی هستند که در دستگاه گوارش کاربرد دارند و اهداف استفاده آن‌ها به صورت کاملا متفاوت است؛ اما رایج‌ترین علت استفاده آن تشخیص انسداد دستگاه گوارش است. وجود توده در دستگاه گوارش، بلعیدن اجسام خارجی، پیچ‌خوردگی روده، توهم رفتگی روده و غیره از جمله دلایل انسداد روده در سگ و گربه هستند که رادیولوژی در حیوانات خانگی میتواند در این مورد به دامپزشک کمک کند.
کاربرد مواد حاجب در تشخیص بیماری های حیوانات خانگی
دامپزشک از رادیوپک برای قسمت‌های مختلف دستگاه گوارش استفاده می‌کند. حال با توجه به این که چه ارگانی یا چه قسمتی از دستگاه گوارش مانند مری، معده یا روده‌های کوچک مورد معاینه قرار بگیرد، از غلظت‌های متفاوتی استفاده می‌کند. وقتی رادیوپک در قسمتی از بدن جمع می‌شوند، اشعه ایکس از آن عبور نمی‌کند؛ بنابراین به هنگام رادیولوژی این قسمت از احشا داخلی بدن سفیدتر یا شفاف‌تر از قسمت‌های دیگر بدن ظاهر می‌شوند و دامپزشک با مشاهده آن‌ها میتواند انواع بیماری‌های احتمالی سگ‌ها و گربه های خانگی را تشخیص دهد.
نحوه تشخیص بیماری سگ و گربه با مواد حاجب
دامپزشکان برای تشخیص بیماری با مواد حاجب در بدن سگ ها و گربه ها به چند فاکتور مهم در آن توجه می‌کنند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- میزان عبور رادیوپک از دستگاه گوارش
- سرعت عبور این مواد
- مدت زمان بین بلعیدن رادیوپک تا دفع آن‌ها از بدن سگ و گربه
به یاد داشته باشید که مواد حاجب خوراکی برای تشخیص بیماری در دستگاه گوارش جذب بدن سگ و گربه نمی‌شوند و کاملا از بدن دفع می‌شوند؛ بنابراین شایعاتی که در مورد تاثیر مواد حاجب روی بیماری های کلیوی سگ و گربه و بیماری های کلیوی وجود دارند، کاملا غلط بوده و هیچ دلیلی علمی برای اثبات این موضوع وجود ندارد. در واقع این مواد تنها وارد بدن شده و باعث ایجاد تغییر چگالی در احشا دستگاه گوارش شده و از طریق مدفوع خارج می‌شوند.
انواع مواد حاجب در تشخیص بیماری سگ ها و گربه ها
کاربرد مواد حاجب در تشخیص بیماری حیوانات خانگی باعث شده که دامپزشکان از مدل‌های مختلفی از آن تولید کنند. معمولا این مواد بر اساس اسمولاریته طبقه‌بندی می‌شوند که در حال حاضر رادیوپک با اسمولاریته بالا و پایین در بازار وجود دارد. رادیوپکی که اسمولاریته پایین دارند، جدیدتر و گران‌تر از رادیوپک با اسمولاریته بالا هستند؛ اما خرید یک رادیوپک با اسمولاریته بالا برای تشخیص برخی از بیماری‌ها در سگ‌های نر و ماده کاربرد دارند. برای آن دسته از حیواناتی که به رادیوپک آلرژی دارند، خرید مواد حاجب با اسمولاریته پایین گزینه خوبی است.
دکتر دامپزشک دوز اسمولاریته در رادیوپک را با توجه به معاینات اولیه و با انجام آزمایش‌های متعدد بر روی حیوان خانگی تعیین می‌کند. همچنین بعد از تعیین دوز آن با توجه به سن و موقعیت جسمی گربه و سگ خانگی شما تست‌های مختلفی را روی آن‌ها انجام می‌دهد تا میزان دقیق اسمولاریته را در ماده حاجب تعیین کند. در واقع این ماده باید کاملا تحت نظر رادیولوژیست حیوانات خانگی تعیین و تجویز گردد.
مزایای مواد حاجب در تشخیص بیماری حیوانات خانگی
رادیوپک در تشخیص بیماری حیوانات خانگی مانند گربه و سگ مزایا زیادی دارد. به طوری که دامپزشکان به راحتی از آن می‌توانند برای رادیوگرافی احشا داخلی بدن حیوانات استفاده کنند. در حال حاضر این مواد کاربرد زیادی در کلینیک‌های دامپزشکی دارند که در ادامه به چند مورد آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- رادیوپک ها دقت تشخیص رادیوگرافی را افزایش می‌دهند و باعث می‌شوند دامپزشکان با تضاد رنگی ایجاد شده راحت‌تر ساختارهای داخلی بدن را مشاهده کنند و بتوانند خیلی راحت بیماری گربه‌های نر و ماده را تشخیص دهند.
- رادیوپک به دامپزشکان کمک می‌کند تا با تشخیص درست بیماری گربه و سگ خانگی نیاز به جراحی نداشته باشند. به عنوان مثال حاجب وریدی میتواند به دامپزشک کمک کند تا تنگی عروق، آنوریسم و سایر ناهنجاری‌های عروقی را تشخیص داده و از انجام عمل‌های جراحی خودداری کنند.
- یکی از مزایا کاربرد مواد حاجب در تشخیص بیماری‌های حیوانات خانگی این است که این مواد می‌توانند وضعیت بیماری پت را مشخص کنند. به عنوان مثال این ماده میتواند در تعیین وضعیت تومورهای سرطانی در حیوانات خانگی به دامپزشکان کمک کند تا اندازه، محل و میزان انتشار آن تعیین کنند.
عوارض جانبی ماده حاجب در سگ ها و گربه ها
هر چند که رادیوپک عوارض جانبی برای سگ‌ها و گربه‌ها ندارد؛ اما با این حال در برخی مواقع مشکلاتی در مورد استفاده آن‌ها مشاهده شده است که در ادامه به چند مورد آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- حساسیت در حیوانات خانگی
- سوزش یا خارش پوست
- ایجاد لکه‌های قرمز یا تیره روی پوست
- ضعف عضلانی
- مشاهده لکه‌های زرد بر روی چشم
- تورم و سفت شدن پوست حیوان خانگی
نتیجه‌گیری
در دامپزشکی برای تشخیص بیماری‌های مختلف در حیوانات خانگی مانند سگ‌ها و گربه‌ها از ماده‌ای به نام حاجب استفاده می‌کنند که این ماده به صورت تزریقی یا خوراکی به حیوان داده می‌شود تا با ایجاد چگالی مختلف مانع عبور اشعه ایکس در تصویربرداری رادیو لوزی شود. نتیجه این کار دریافت تصاویر روشن و شفاف از احشا داخلی حیوانات است که به دامپزشک کمک می‌کند تا خیلی راحت عضو مورد نظر را بررسی کرده و بیماری سگ و گربه را تشخیص دهد.
همکاران ما در بخش اورژانس بیمارستان دامپزشکی مرکزی به صورت ۲۴ ساعته آماده خدمت‌رسانی به حیوانات خانگی سگ و گربه جهت تشخیص سریع و آسان بیماری آن‌ها با مواد حاجب و تمام تجهیزات آزمایشگاهی به صورت اورژانسی هستند.
