بیماری های کلیوی در سگ و گربه هم شیوع بالایی دارند و هم وقتی تشخیص داده می‌شوند کار زیادی نمی‌توان برای آنها انجام داد و در بهترین حالت صرفا می‌توان کیفیت زندگی پت را کمی بالا برد. بنابراین مهمترین اصل در این زمینه ابتدا پیشگیری از بیماری های کلیوی و در نهایت (در صورت عدم موفقیت در پیشگیری) تشخیص زودهنگام است.
پیشگیری از بیماری های کلیوی در سگ و گربه
۱) گربه ها نسبت به سگ ها تمایل کمتری دارند که از ظرف آب بخورند پس باید ترغیبشان کنیم تا آب بیشتری مصرف کنند. یکی از عللی که بیشتر بودن مشکلات کلیوی گربه ها این است که گربه ها ذاتا تمایل کمتری به مصرف آب دارند و احتمال دهیدراتاسیون و متعاقبا مشکلات کلیوی در آنها بیشتر است.
کارهایی که به مصرف آب در سگ و گربه کمک می‌کند شامل:
- در گربه ها:
– آب تمیز و خنک در اختیارشان قرار بدهید
– از چند ظرف آب در نقاط مختلف منزل استفاده کنید
– ظرف آب را مقابل چشم حیوان پر کنید (معمولا این کار باعث می‌شود همان لحظه کمی آب مصرف کند).
– در صورت امکان از ظرف های تجاری که برای ترغیب مصرف ساخته شده‌اند استفاده کنید.
- در سگ ها
– دسترسی دائم به آب را فراهم کنید
۲) برای پیشگیری از مشکل کلیوی در سگ و گربه آزمایش خون و ادرار انجام شود (در سنین پایین سالی یکبار و در سنین بالای سه سال هر شش ماه)، تا پارامترهای کلیوی سنجیده شوند و تغییراتی که در کلیه حیوان ایجاد شده سریع‌تر تشخیص داده و بهتر مدیریت شوند.
بیماری های کلیوی معمولا اولین تغییرات را در آزمایش ادرار نشان می‌دهند بنابراین آزمایش ادرار به طور خاص و ویژه ای در تشخیص زودهنگام این بیماری ها اثر دارد.
۳) تا جای ممکن از غذاهایی که پروتئین بسیار بالا دارند اجتناب شود خصوصا بعد بلوغ گوشت و مرغ احتمال مشکل کیلوی را زیاد می‌کند. باید سعی کنیم میزان پروتئین جیره را تعدیل کنیم و اگر در یک حیوان تشخیص بدهیم که به خاطر نژاد یا هر فاکتور دیگری مستعد بیماری های کلیوی است، باید از غذاهای تجاری رنال استفاده کنیم. از آنجا که میزان پروتئین این غذاها تعدیل شده و کیفیت پروتئینشان هم بالاتر است، احتمال آسیب به کلیه کم می‌شود (میزان سدیم و فسفر هم در این غذاها کم است و برای بیماران مبتلا و مستعد کاملا مناسب هستند)
۴) سایر کارها شامل مسواک زدن و جرم گیری هم می‌توانند در پیشگیری از بیماری های کلیوی و مشکلات دریچه های قلب کمک کننده باشند.
بیماری مزمن کلیوی در سگ و گربه
بیماریCKD شایع‌ترین اختلال کلیوی شناخته شده در سگ ها و گربه ها است. این بیماری به عنوان آسیب کلیوی یا کاهش عملکرد کلیه که بیش از 3 ماه ادامه داشته باشد تعریف می‌شود. در پاسخ به آسیب کوتاه مدت، کلیه به طور معمول می‌تواند از طریق هیپرتروفی برای مدت کوتاهی اختلال را جبران کند اما در بیماری مزمن کلیه، این مکانیسم های جبرانی کارساز نیست و آسیب دائمی رخ می‌دهد. این آسیب، پیشرونده و غیرقابل برگشت است و عملکرد کلیوی عموماً طی یک دوره چند ماهه تا چند ساله به آرامی کاهش می‌یابد.
تعدادی از علل CKD که شناسایی شده‌اند
- اختلالات مادرزادی مانند دیسپلازی کلیه
- پیلونفریت (عفونت کلیه)
- سنگ کلیه (به عنوان مثال به دنبال انسداد حالب)
- نئوپلازی (مانند لنفوم کلیه)
- بیماری های گلومرولی مانند آمیلوئیدوز
با این حال، در بسیاری از موارد، علت زمینه‌ای ناشناخته است.
علائم بالینی CKDچیست؟
علائم بالینی CKD متفاوت است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- پلی اوری و پلی دیپسی – کلیه ها توانایی خود در تمرکز ادرار از دست می‌دهند و افزایش دفع ادرار رخ می‌دهد که منجر به پلی دیپسی جبرانی می‌شود.
- بی حالی
- بی اشتهایی/هیپورکسی
- کاهش وزن
- کیفیت خز ضعیف
- علائم کم آبی – چشم های فرورفته و غشاهای مخاطی چسبنده
- فشار خون سیستمیک اغلب ثانویه در CKD دیده می‌شود. علائم آسیب اندام هدف ممکن است در یک بیمار مبتلا به فشار خون شدید دیده شود. شایع ترین اندام هایی که درگیر می‌شوند چشم ها و سیستم عصبی مرکزی هستند.
- اورمی ممکن است در CKD شدید و اغلب در مرحله پایانی دیده شود. این وضعیت به طور کلاسیک شامل علائمی مانند بی اشتهایی، بی حالی، استفراغ، کاهش وزن شدید، اسهال، هالیتوز (بوی بد دهان) و علائم عصبی است.
- هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه کلیه ممکن است در جاهایی که تغییرات در تعادل کلسیم/فسفات وجود دارد دیده شود. علائم آن عبارتند از افسردگی، بی حالی، ضعف، بی اشتهایی، اختلال در عملکرد عضلانی و تحلیل استخوان در جمجمه/فک پایین، شکستگی مندیبل.
آسیب حاد کلیه
آسیب حاد کلیه یا AKI از دست دادن سریع و شدید عملکرد کلیه است که باعث تجمع مواد زائد نیتروژنی (اوره) و عدم تعادل مایع/اسید-باز و اختلالات الکترولیت می‌شود. برخلاف بیماری مزمن، رفع آسیب حاد، درمان علت زمینه‌ای و/یا سازگاری کلیه می‌تواند علائم بالینی را معکوس کند. تعدادی از عوامل می‌توانند باعث AKI شوند، از جمله مصرف سم، بیماری‌های عفونی، انسداد مجاری ادراری و برخی داروها.
آزوتمی در آسیب کلیه
آزوتمی (افزایش سطح اوره و کراتینین سرم) بسته به علت زمینه ای به صورت پیش کلیوی، کلیوی یا پس کلیوی توصیف می‌شود و علل مختلف منجر به آسیب به نواحی مختلف دستگاه ادراری می‌شود:
- آزوتمی پیش کلیوی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به کلیه کاهش یابد. این می‌تواند ناشی از افت فشار خون شدید، شوک، و بیهوشی عمومی (هر علت افت فشار خون قابل توجه و پایدار) باشد.
- آزوتمی کلیه ناشی از آسیب به هر بخشی از خود کلیه است. علل آزوتمی کلیه عبارتند از سموم، داروها و/یا عفونت.
- آزوتمی پس کلیه به دلیل انسداد مجاری ادراری رخ می‌دهد. در این موارد انسداد به کلیه ها فشار می‌آورد و فیلتراسیون گلومرولی را کاهش می‌دهد و باعث آزوتمی می‌شود. انسدادها می‌توانند در دستگاه ادراری تحتانی (مجرای ادرار) یا دستگاه فوقانی (حالب) یا هر دو وجود داشته باشند و در اثر سنگ، رسوب کریستالی یا به دلیل نئوپلازی ایجاد شوند.
علائم بالینی آسیب حاد کلیه
علائم بالینی آسیب حاد کلیه متفاوت است و موارد زیر را شامل می‌شود:
- پلی اوری و پلی دیپسی
- بی حالی یا ذهن افسرده
- هیپورکسی یا بی اشتهایی
- استفراغ
- هالیتوز و/یا زخم دهان
- آنوری یا کم ادراری (در موارد انسداد مجاری ادراری یا از دست دادن شدید عملکرد کلیه)
- استرانگوری یا درد تیز و خنجری هنگام ادرار (در موارد انسداد مجاری ادراری).
- برادی کاردی یا برادی آریتمی (در موارد هیپرکالمی)
- علائم عصبی (در موارد مصرف سم)
بیماران AKI معمولاً به صورت اورژانسی مراجعه می‌کنند و نیازهای تریاژ و تثبیت گسترده دارند. پس از مراجعه به کلینیک، پرستار دامپزشکی باید یک ارزیابی عمده سیستم بدن را به منظور شناسایی و اصلاح هر گونه تغییر تهدید کننده حیات در سیستم های قلبی عروقی، تنفسی و عصبی مرکزی انجام دهد. پس از تثبیت اولیه، ارزیابی دقیق تر یا همان بررسی ثانویه باید انجام شود.
اولویت‌های بعد از تریاژ عبارتند از: ایمن کردن دسترسی داخل وریدی، اتصال تجهیزات نظارتی مانند ECG در جایی که برادی کاردی وجود دارد، برای بررسی آریتمی های قلبی، ارائه گرمایش مناسب به بیمار و هیپوترمیک. پس از آن، احیاء مایعات و درمان هیپرکالمی موجود باید در اولویت قرار گیرد.
تشخیص زودهنگام: کمک به درمان و پیشگیری از بیماری های کلیوی در سگ و گربه
انواع مختلفی از تشخیص ها در بیماران مبتلا به بیماری های کلیوی انجام می‌شود که شامل:
- فشار خون غیر تهاجمی (باید قبل از سایر روش های تشخیصی و به گونه ای انجام شود که استرس را به حداقل برساند).
- آزمایش بیوشیمی. اصلی‌ترین روش تشخیصی است که در بیماران کلیوی استفاده می‌شود. اوره و کراتینین پارامترهایی هستند که معمولاً برای نظارت بر عملکرد کلیه استفاده می‌شوند. در بیماران CKD، آزوتمی زمانی وجود دارد که بیش از 75% از عملکرد کلیه از بین برود. سایر تغییرات شامل هیپرفسفاتمی، هیپرکلسمی، هیپوکالمی(در بیمارCKD)، هیپرکالمی (در بیمار AKI) و هیپوآلبومینمی (به دلیل افزایش از دست دادن پروتئین از طریق کلیه ها – که در بیماران مبتلا به بیماری های گلومرولی دیده می‌شود). آزمایش SDMA یک آزمایش بیوشیمیایی نسبتاً جدید است که به عنوان یک شاخص اولیه نارسایی کلیوی (قبل از مشاهده افزایش کراتینین / اوره) عمل می‌کند.
- هماتولوژی ممکن است کم خونی (به دلیل کاهش سطح اریتروپویتین) یا علائم التهاب/عفونت را در جایی که پیلونفریت وجود دارد نشان دهد.
- تجزیه و تحلیل گازهای خون ممکن است اسیدوز متابولیک را نشان دهد.
- تجزیه و تحلیل ادرار باید در تمام بیماران کلیوی انجام شود. این آزمایش باید شامل وزن مخصوص (برای تعیین توانایی تمرکز ادرار)، تجزیه و تحلیل نشانگر، بررسی رسوب، و ارائه نسبت پروتئین ادرار به کراتینین و کشت باکتری باشد.
- سونوگرافی شکم ممکن است برای تجسم کلیه ها، ارزیابی اندازه آنها، وجود ناهنجاری های ساختاری، توده ها، سنگ ها یا سایر ناهنجاری ها استفاده شود. نمونه برداری هدایت شده FNA (در صورت نیاز) از کلیه ها نیز می‌تواند از طریق سونوگرافی انجام شود، همانطور که می‌توان نمونه سیستوسنتز را جمع‌آوری کرد.
درمان بیماری های کلیوی در سگ و گربه
- مایع درمانی
یکی از پایه های اصلی درمان CKD و AKI مایع درمانی است. یک محلول کریستالوئید ایزوتونیک مناسب باید استفاده شود. معمولاً این محلول رینگر لاکتات است، زیرا برای اصلاح اسیدوز متابولیک مناسب است، در حالی که حاوی پتاسیم کافی برای کمک به هیپرکالمی موجود نیست. تجویز مایعات داخل وریدی وضعیت هیدراتاسیون و پرفیوژن را در بیماران کم‌آبی و هیپوولمیک بازیابی می‌کند، اختلالات اسید/باز را اصلاح می‌کند و می‌تواند عدم تعادل الکترولیت‌ها و همچنین شروع دیورز را اصلاح کند.
نیاز به مایعات باید بر اساس ارزیابی کم آبی یا هیپوولمی محاسبه شود و بر این اساس تجویز شود. تعادل مایعات باید مرتباً ارزیابی شود تا هیدراتاسیون بیش از حد یا کمتر از حد مجاز تشخیص و میزان آن در صورت لزوم تنظیم شود.
- مدیریت پتاسیم
بیماران CKD معمولاً علاوه بر IVFT به مکمل پتاسیم هم نیاز دارند. سطح مناسبی از مکمل باید بر اساس سطح سرمی پتاسیم بیمار ارائه شود و مرتباً بررسی شود.
بیماران مبتلا به AKI اغلب هیپرکالمیک هستند و برای جلوگیری از عواقب تهدید کننده زندگی نیاز به اصلاح آن دارند. سطح پتاسیم ممکن است با دارو کنترل یا کاهش یابد.
- گلوکونات کلسیم، که از قلب در برابر اثرات هیپرکالمی محافظت می‌کند (اما در واقع سطح پتاسیم را کاهش نمی‌دهد).
- گلوکز، که با تحریک بدن به ترشح انسولین، پتاسیم سرم را کاهش می‌دهد تا پتاسیم را از جریان خون به سلول ها هدایت کند.
- انسولین خنثی، که سطح پتاسیم سرم را با هدایت آن به داخل سلول ها کاهش می‌دهد. از آنجایی که هیپوگلیسمی می‌تواند رخ دهد، گلوکز هم معمولاً همزمان تجویز می‌شود.
- مدیریت فسفات. هیپر فسفاتمی در بیماران CKD شایع است و تنظیم دریافت فسفات در رژیم غذایی نشان داده شده است. این نتیجه از طریق تغذیه یک رژیم غذایی با فسفات محدود (مثلاً رژیم کلیوی)، یا از طریق افزودن یک اتصال دهنده فسفات به غذای معمولی بیمار به دست می‌آید.
- مدیریت فشار خون بالا
در مواردی که فشار خون سیستمیک وجود دارد، مسدود کننده های کانال کلسیم یا مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) ممکن است تجویز شوند. بیمارانی که داروهای ضد فشار خون دریافت می‌کنند باید به طور مرتب تحت نظر باشند، به ویژه در مراحل اولیه درمان. ارزیابی منظم فشار خون در طول بستری در بیمارستان توصیه می‌شود.
مراقبت حمایتی
درمان‌های حمایتی شامل محرک های اشتها، مسکن ها، داروهای ضد استفراغ و داروهای محافظ معده است. بیماران مبتلا به ناراحتی های گوارشی به دلیل بیماری کلیوی ممکن است به مسدود کننده هایH2، عوامل محافظ مخاط یا ضد استفراغ نیاز داشته باشند تا عوارض جانبی گوارشی بیماری کلیوی را به حداقل برسانند، از تهوع و درد جلوگیری و اشتها را تحریک کنند.
حمایت های تغذیه ای
بیماران کلیوی اغلب بی اشتها یا هیپورکسیک هستند و حمایت تغذیه ای بخش بزرگی از مراقبت های پرستاری را تشکیل می‌دهد. این بیماران باید به طور منظم وزن شوند و انرژی مورد نیاز آنها در استراحت هر روز (بر اساس وزن فعلی یا مجاز آنها) محاسبه شود.
پس از اصلاح بی اشتهایی، بیماران مبتلا به بیماری مزمن باید رژیم غذایی کلیوی بگیرند، زیرا این رژیم برای حفظ سلامت کلیه و پیشرفت آهسته بیماری طراحی شده است. البته این رژیم باید زمانی که بیمار دوره اولیه بیماری خود را پشت سر گذاشت، در خانه انجام شود، زیرا معرفی یک رژیم غذایی جدید در بیمارستان ممکن است باعث بیزاری طولانی مدت از غذا شود.
مراقبت های پرستاری
مراقبت های پرستاری عمومی از بیمار کلیوی متنوع است و موارد زیر را شامل می‌شود:
- معاینه بالینی و ثبت علائم حیاتی در فواصل زمانی مناسب، بر اساس ثبات بیمار
- پایش برون ده ادرار – به طور ایده آل از طریق کاتتر ادراری در بیماران AKI، یا از طریق وزن کردن بستر/سینی های بستر و جمع آوری ادرار هنگام راه رفتن سگ ها در بیرون
- مراقبت از کاتتر ادراری در صورت لزوم
- در نظر گرفتن دسترسی وریدی – در بیماران طولانی مدت، یا بیمارانی که باید از آنها چندین بار نمونه خون گرفت، یک کاتتر ورید مرکزی یا خط نمونه برداری ممکن است انتخاب مناسب‌تری باشد. این موارد امکان نمونه گیری مکرر خون را بدون رگ گیری مکرر فراهم می‌کند. هر کاتتر IV باید در فواصل زمانی منظم (هر 12 ساعت یا بیشتر در صورت لزوم) چک شود و مجدداً پانسمان شود.
- پایش علائم درد، حالت تهوع، برادی کاردی، آریتمی قلبی یا سایر عوارض بیماری.
- فراهم نمودن محیط لانه مناسب برای تکرر ادرار در بیماران مبتلا به پلی اوری (پرادراری).
- نظافت و حفظ یکپارچگی پوست، به ویژه در اطراف ناحیه پرینه در بیماران پلی اوریک یا کاتتر شده.
در این مقاله سعی کردیم هر آنچه در مورد پیشگیری بیماری های کلیوی در سگ و گربه باید بدانید را با شما به اشتراک بگذاریم و اهمیت تشخیص زودهنگام این بیماری ها را روشن سازیم. اگر در مورد بیماری کلیوی پت خود سئوالی دارید که پاسخش را در این مقاله نیافتید کافی است از طریق شماره‌های مندرج در سایت با همکاران ما در بیمارستان دامپزشکی مرکزی تماس بگیرید و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
