انفعال مسئولین دامپزشکی کشور در ارتباط با موضع گیری در قبال اتفاقات مرتبط با دامپزشکی که احتمالا با مصلحت اندیشی فردی انجام می گیرد ( به عنوان مثال در ارتباط با طرح ممنوعیت نگهداری حیوانات خانگی یا عدم اعلام شیوع آنفولانزای پرندگان) به وجهه دامپزشکی در اذهان عمومی خدشه وارد نموده و با تعجب بسیاری از دامپزشکان همراه است.
با وجود اشکالات عدیده ای که دامپزشکی کشور با آن درگیر است اما̨ نقاط قوت بسیاری نیز در فعالیت های آن وجود دارد که بی انصافی است اگر از کنار آنها بی تفاوت گذشت.
حضور شبانه روزی مسئولین شبکه های دامپزشکی جهت کنترل آنفولانزای مرغی در ادارات و مزارع پرورش مرغ ˛ استخدام تعداد قابل توجهی از فارغ التحصیلان جویای کار و بسیاری دیگر که اهتمام مسئولین در انجام آن قابل تقدیر و تشکر است.
انگیزه نوشتن این چند سطر آشنایی بیشتر اینجانب با مسائل مرتبط با حیوانات خانگی و مشاهده نواقص موجود که در بسیاری موارد بدلیل عدم وجود و یا نقص در قوانین می باشد بوده است که امیدوارم مورد عنایت مسئولین سازمان دامپزشکی کشور و سازمان نظام دامپزشکی کشور واقع گردد( انشاءالله).
۱- در کشور ما ۳ گروه در زمینه طبابت حیوانات خانگی اشتغال دارند:
الف) دامپزشکان متخصص: که متخصصین بیماریهای داخلی دامهای کوچک ˛ جراحان ˛ رادیولوژیست ها ˛ کلینیکال پاتولوژیستها و متخصصین بیماریهای طیور را شامل می شوند. در برخی موارد نیز همکارانی با سایر تخصص های غیر مرتبط نظیر آناتومی ˛ فیزیولوژی و …. با توجه به علاقه شخصی در این زمینه فعالیت می نمایند.
ب) دامپزشکان عمومی : قشر کثیری از دامپزشکان فعال در زمینه امور درمانی را به خود اختصاص می دهند.
ج) کاردان های دامپزشکی : که قانونا به عنوان کمک دهنده به دکتر در امور محوله انجام وظیفه می نمایند.
از ایراداتی که بسیار در امر خدمت رسانی به حیوانات خانگی تاثیرگذار می باشد عدم وجود شرح وظیفه و حیطه فعالیتی مشخص برای هرکدام از این سه گروه است. به وضوح تداخل ایجاد شده باعث آسیب های جدی به حیوان ˛ آزرده خاطر شدن صاحب آن و نهایتا کم اعتبار شدن دامپزشکان می گردد.
۲- متاسفانه رقابت ناسالمی در بین مراکز درمانی دامپزشکی مرتبط با حیوانات خانگی بوجود آمده و ظاهرا کسی نمی خواهد از این قافله باز بماند. تبلیغات بی پایه و اساس و بعضا دروغ ˛ تبلیغ اموری که از طرف شبکه های دامپزشکی به عنوان تخلف ذکر می شوند در مجلات مرتبط با حیوانات خانگی یا پیک های منطقه ای رواج بسیاری دارد که برای روشن تر شدن موضوع به ذکر مثالهایی می پردازم.
تقریبا تبلیغ کلینیکی را نمی بینید که در آن صحبتی از انجام جراحی های ارتوپدی و ستون فقرات یا قفسه صدری و چشم سخنی به میان نیامده باشد. اما آیا واقعا افراد دارنده پروانه این کلینیک ها توانایی یا امکانات انجام این ادعاها را دارند؟ یا به راحتی می توان تبلیغ داروخانه ای در پایتخت را که با تخلف در آن طبابت صورت می گیرد مشاهده کرد که آشکارا تخلف خود را در نشریات تبلیغ نیز می کند.
عدم سخت گیری در صدور پروانه و بازدیدهای با تسامح از مکانهای معرفی شده به عنوان کلینیک ˛ باعث گردیده بسیاری از کلینیک ها شرایط اولیه طبابت را نداشته باشند. به عنوان مثال عدم وجود اتاق معاینه و جراحی مجزا از کیفیت خدمات دهی به طور واضحی می کاهد چه رسد به اینکه در بسیاری موارد حتی جراحی های ماژور در خارج از محیط کلینیک و در منزل یا در محل نگهداری تعداد زیادی حیوان انجام می پذیرد.
به هر حال چیزی که مهم است این است که باید برای سازمان دامپزشکی بیش از اینکه حمایت و یا فرصت دادن به افراد مهم باشد ˛ حرفه دامپزشکی مهم باشد. اهمیت دامپزشکی از پزشکی کمتر نیست و به قول استاد محترممان آقای دکتر تاجبخش” دامپزشکی همان پزشکی دام است و پزشک و دامپزشک با یک زبان سخن می گویند” بنابراین نباید از نظر مراجعین یا افراد عادی تفاوتی به این شگرفی بین دو رشته موجود و هر روز در حال افزایش باشد.
۳- تکلیف اعضاء هیئت علمی دانشگاهها در اشتغال به امور درمانی و یا دایر نمودن مراکز درمانی کاملا مشخص نیست و اداره کل دامپزشکی هر استان با این امر سلیقه ای برخورد می نمایدو حتی این تبعیض قائل شدن را می توان در یک استان برای افراد متفاوت به عینه مشاهده کرد که چگونه بعضی از این امکان بهره مند و بعضی محروم می گردند.
۴- عدم وجود تعرفه واحد در کلینیک های دامپزشکی حیوانات خانگی باعث بروز سوء برداشت های بسیاری گردیده و در بسیاری مواقع نیز دلخوری های زیادی بین همکاران و مراجعین ایجاد می نماید و باعث یک بی نظمی لجام گسیخته در ارائه خدمات دامپزشکی گردیده است.
۵- این روزها همه به اهمیت پاراکلینیک در تشخیص بیماریها واقفند و با توجه به تخصصی شدن رشته های دامپزشکی تقریبا تمامی متخصصین برای قطعیت در تشخیص خود نیاز به اخذ نمونه ها ی آزمایشگاهی دارند که متاسفانه در قوانین آئین نامه ماده ۱۰ کلینیک های دامپزشکی از دارا بودن امکانات پاراکلینیک محروم اند و اگر کلینیکی اقدام به راه اندازی و خدمات دهی در این زمینه بپردازد با آن مرکز برخورد خواهد شد. سوال اینجاست مگر چه تعداد پلی کلینیک یا بیمارستان دامپزشکی داریم که بتوانیم فارغ التحصیلان مرتبط به پاراکلینیک را در آنها جذب نمائیم؟ این امر یک نقص قانونی به نظر می رسد و باعث ارجاع روزانه صدها نمونه آزمایشگاهی از کلینیکهای دامپزشکی به آزمایشگاههای پزشکی می شود در حالیکه می توانست به اشتغال زایی و درآمدزایی برای دامپزشکان بیانجامد.
۶- اموردرمانی در بسیاری موارد نیاز به پرتوهای ایکس دارد. کسی نمی تواند منکر اهمیت دستگاههای رادیولوژی در تشخیص بیماریها باشد ولی یکی دیگر از مواردی که متاسفانه بسیار بسیار به اعتبار دامپزشکی صدمه وارد می کند راه اندازی بی حساب و کتاب دستگاه های رادیولوژی در مراکز درمانی دامپزشکی می باشد. می توان ادعا نمود تقریبا بیش از نیمی از کلینیکهای استان تهران از این دستگاهها استفاده می کنند و بی تردید بجز یکی دو مورد از آنها سایرین بدون مجوز سازمان انرژی اتمی به اشعه دادن می پردازند و حتی کوچکترین اطلاعی از نحوه حفاظت در برابر اشعه ندارند. به نظر اینجانب سخت گیری در این مورد بسیار واجب است . به هر حال از نظر سازمان انرژی اتمی تفاوتی بین مراکز دامپزشکی و پزشکی دارای دستگاه مولد اشعه X و همچنین تفاوتی بین دستگاه ثابت و پرتابل وجود ندارد و باید کلیه قوانین کار با دستگاه برای همه اجرا شود زیرا چه در مراکز پزشکی چه در مراکز دامپزشکی فردی که اشعه دریافت می نماید انسان است. واقعا دور از انصاف است به عنوان مثال خانمی باردار در همسایگی کلینیکی که بدون رعایت اصول حفاظت در برابر اشعه ( مانند سرب کوبی ) قرار گرفته باشد و بدون اطلاع روزانه مقادیری اشعه دریافت نماید.
۷- قانون غیرمجاز بودن خرید وفروش و پانسیون حیوانات خانگی در کلینیکهای دامپزشکی نیز از سایر مواردی است که جای بررسی بیشتر دارد. هدف سازمان دامپزشکی از وضع این قانون جلوگیری ازتبدیل شدن کلینیک های دامپزشکی به یک مرکز واسطه گری و حفظ شئونات دامپزشکان بوده است که فی النفسه کاری بسیار ارزشمند است ولی متاسفانه به دلیل عدم پیش بینی های لازم ˛ اکنون افرادی به این حرفه اشتغال پیدا کرده اند که کوچکترین اطلاعی از حیوان و احتیاجات آن ندارند و نتیجه آن شیوع گسترده بیماریهای واگیر و ارجاع قابل توجه حیوانات تازه خریداری شده به کلینیکها جهت درمان و پدید آمدن مقاومتهای آنتی بیوتیکی در اثر عدم اطلاع درست از نحوه مصرف آنها بوده است.
۸- همکاران دامپزشک در برابر اشتباهات خود ˛ خطری را از جانب نهادهای ذیربط احساس نمی کنند و به نظر می رسد سازمان نظام دامپزشکی در بررسی پرونده های ارجاعی با نوعی دید حمایتی از همکاران و اغماض برخورد می نماید که این امر به نظر نگارنده یک ضعف محسوب می شود نه یک نوع حمایت شغلی و صنفی.
۹- بر خلاف پزشکان ˛ دامپزشکان می توانند برای رهانیدن بیمار از رنج و درد˛ مرگ با ترحم را توصیه و به اجرا گذارند. اما متاسفانه محدوده ای برای این کار مشخص نیست و در بسیاری مواقع یوتانازی( مرگ با ترحم) جای تلاش بیشتر همکاران را می گیرد و به عنوان راه حلی در جلوگیری از بی اعتبار شدن حرفه ای دامپزشک معالج به دلیل انجام اشتباهات فردی وی تبدیل شده است که جای بحث دارد.
۱۰- بسیاری داروها در دسترس دامپزشکان شاغل در بخش حیوانات خانگی قرار نمی گیرد به عنوان مثال داروهای ضد درد اپیوئیدی و یا داروهای شیمی درمانی
۱۱- حقوق حیوانات نیزبسیار مغفول واقع می شوند و طیف وسیعی از همکاران ما از کلیه توان خود جهت حداقل آسیب رساندن به حیوان کمک نمی گیرند.
۱۲- ارتباطات بین دامپزشکان شاغل در بخش حیوانات خانگی با یکدیگر بسیار کمرنگ و در بسیاری مواقع ناسالم است که جای بسی تاسف دارد.
باوجودیکه موارد دیگری نیز وجود دارد که می توان در فرصت کافی به آنها پرداخت ولی به نظر می رسد عمده ترین مسائل گریبانگیر بخش طبابت حیوانات خانگی˛ ذکر گردید. اکنون به ارائه چند پیشنهاد می پردازیم:
در ابتدا پیشنهاد می گردد در سازمان دامپزشکی کشور بخشی به حیوانات خانگی اختصاص یابد. مسلما اهمیت حیوانات خانگی از کرم ابریشم و زنبور عسل که دارای بخشی اختصاصی در سازمان می باشند کمتر نیست.
با توجه به کامل شدن کادر هیئت علمی دانشگاهها و وجود تعداد قابل توجهی متخصص در بازار کار آزاد˛ لازم است اداره دارو درمان و آزمایشگاههای سازمان دامپزشکی حدود اختیارات همکاران دامپزشک دارای دکترای عمومی و تخصصی را کاملا مشخص نماید بدون اینکه در حق هیچکدام اجحافی شود. همزمان با انجام این کار باید نظارت دقیقی بر نحوه تبلیغات نیز صورت پذیرد که ظاهرا از وظایف سازمان نظام دامپزشکی است و با متخلفان که با عناوین دروغین نظیر ارائه خدمات تخصصی و یا نظایر آن یا ادعاهای کذب نظیر انجام کارهایی که در توانایی یا درحد امکانات آن کلینیک نیست به شدت و بدون اغماض برخورد گردد.
در برخی موارد که ذکر آن رفت نظیر خدمات آزمایشگاهی̨ تسهیل صئور پروانه می تواند بسیار راه گشا باشد و علاوه بر اشتغال زایی قابل توجه به ارائه خدمات بهتر نیز بیانجامد. در صورتیکه معتقدم در ارتباط با دستگاههای رادیولوژی سازمان دامپزشکی و همچنین سازمان انرژی اتمی باید کاملا تمامی موارد از جمله وجود فرد مسئول با تحصیلات رادیولوژی̨ تائیدیه کنترل کیفی دستگاه ̨ سرب کوبی و غیره را بررسی و از انجام بی قانونی بیشتر جلوگیری نمایند. زیرا این بخش مستقیما با سلامت مراجعین و حتی همکاران شاغل در آن مراکز مرتبط است و جای هیچگونه سهل انگاری یا چشم پوشی در جهت کمک غیرمتعارف به مراکز درمانی در این ارتباط وجود ندارد.
ریاست محترم سازمان دامپزشکی وعده بررسی قانون ممنوعیت اشتغال اعضاء هیئت علمی در بخش خصوصی درمانی را داده اند که امیدوارم این امر تحقق یابد. حال چه نتیجه آن عدم صدور پروانه برای اساتید باشد یا به صدور پروانه برای آنها بیانجامد. این امر را سازمان تشخیص می دهد و مهم آن است که برخورد یکنواختی با تمامی اساتید گردد. تبعیضهایی که اکنون در این زمینه مشهود است مطمئنایک نقطه ضعف برای سازمان محسوب می شود.
سازمان محترم نظام دامپزشکی باید با استفاده از عقاید همکاران شاغل در بخش درمانی دامهای کوچک تعرفه ای واحد برای خدمات درمانی دامهای کوچک هر استان صادر نماید و کلینیکها و مراجعین را از سردرگمی حاصل از اختلاف قیمتها برهاند و همچنین نظام دامپزشکی و انجمن حمایت از حیوانات با کمک یکدیگر و به صورت علمی حقوق حیوانات خانگی را تعیین و حدود موارد مجاز انجام یوتانازی را نیز مشخص نمایند و دست کلینیسین ها را در انجام آن باز نگذارند مگر در مواردی که قانونا مجاز به انجام باشند.
دستیابی به داروهای کمیاب و اپیوئیدی نیز راه کار دارد و آن مکاتبه سازمان محترم دامپزشکی با وزارت بهداشت و تعیین سهمیه برای مراکز خاص(نظیر دانشکده های دامپزشکی) با امکان بهره برداری دامپزشکانی که به این داروها نیاز دارند می باشد.
در راستای ایجاد ارتباطی بهتر بین همکاران می توان به برگزاری منظم جلسات تبادل آراء و همفکری در شبکه های دامپزشکی شهرستانها جهت آشنایی بیشتر همکاران شاغل به امر درمانی حیوانات خانگی با یکدیگر و ایجاد همسویی بیشتر بین آنها اشاره نمود که می تواند اثرات بسیاری در پیشرفت دامپزشکی داشته باشد.
در خاتمه از مسئولین محترم سازمان دامپزشکی کشور̨ سازمان نظام دامپزشکی کشور و تمامی دست اندرکاران امور دامپزشکی به خصوص دامپزشکی حیوانات خانگی استدعا دارم نسبت به وقایع مرتبط با دامپزشکی حساس بوده و به اظهار نظر و اعلام موضع بپردازند تا حقوق این قشر خدمتگذار به سلامت جامعه ̨ مورد هجمه و تعدی قرار نگیرد.
دکتر امید مرادی