بیماری های زئونوز اصطلاحی است که برای توصیف عفونت یا بیماری های قابل انتقال از حیوان به انسان استفاده می‌شود. بیماری های مشترک بین انسان و دام می‌توانند توسط ویروس ها، باکتری ها، انگل ها و قارچ ها ایجاد شوند. انسان‌ها از طریق تماس با حیوان، مایعات بدن، زباله‌های آلوده یا محیط زندگی به بیماری های مشترک بین انسان و دام مبتلا می‌شوند و یا از طریق ناقلان – مانند حیوانات آلوده )مثل پشه، کک یا کنه( بیماری ها را می‌گیرند.
در مجموع، بیش از 100 بیماری می‌تواند از حیوانات به انسان منتقل شود. در واقع همه حیوانات اهلی، از جمله سگ، گربه، پرندگان، اسب، گاو، گوسفند، بز و خرگوش به طور بالقوه می‌توانند بیماری را به انسان ها منتقل کنند. البته اگر سرپرستان حیوانات خانگی اصول اولیه بهداشت، به ویژه شستن دست ها را رعایت کنند، می‌توان از بسیاری از این بیماری‌های احتمالی پیشگیری کرد.
خطر ابتلا به بیماری مشترک بین انسان و دام از سگ
شواهد کنونی از این واقعیت حمایت می‌کند که سگ‌های خانگی کمترین خطر بیماری مشترک بین انسان‌ها را برای همراهان انسانی خود دارند. خطر ممکن است در افرادی که به خاطر ضعف سیستم ایمنی دارند، کمی بیشتر باشد، مثلا:
- افراد مبتلا به ایدز/HIV
- افرادی که تحت شیمی درمانی یا پرتودرمانی هستند
- افرادی که مسن هستند یا بیماری‌های مزمن دارند
- افرادی که نقص ایمنی مادرزادی دارند
- افرادی که پیوند عضو یا مغز استخوان دریافت کرده‌اند
- افرادی که باردار هستند (سیستم ایمنی جنین به طور کامل رشد نکرده است و سیستم ایمنی بدن فرد باردار در طول بارداری تغییر می‌کند)
اگر در یکی از این دسته بندی‌ها قرار می‌گیرید، به این معنی نیست که باید حیوان خانگی خود را رها کنید. این به این معنی است که باید برخی از اقدامات احتیاطی انجام دهید مثلا نظارت بر علائم بیماری سگ، شستن دست ها پس از دست زدن به سگ و اجتناب از تماس مستقیم با مدفوع یا ادرار سگ.
شایع ترین بیماری های مشترک بین انسان و دام در سگ ها
شایع ترین بیماری های مشترک بین انسان و دام شامل موارد زیر است:
- درماتوفیتوز
- سالمونلوز
- لپتوسپیروز
- عفونت کمپیلوباکتر
- عفونت ژیاردیا
- عفونت کریپتوسپوریدیوم
- کرم های گرد
- کرم های قلابدار
- کرم های نواری
- جرب
- هاری
جدی ترین بیماری های مشترک بین انسان و دام
بیماری های مشترک بین انسان و دام که باعث ایجاد بیماری های جدی در افراد می‌شوند عبارتند از:
- هاریکه توسط یک ویروس ایجاد می‌شود، تقریباً همیشه در انسان کشنده است.
- برخیارگانیسم های عفونیمانند باکتری سالمونلا و کمپیلوباکتر و تک یاخته ژیاردیا می‌توانند باعث گاستروانتریت شدید شوند.
- لپتوسپیروزکه در افراد به عنوان بیماری ویل شناخته می‌شود، می‌تواند باعث بیماری بسیار جدی کبد و کلیه شود. این بیماری از طریق ادرار حیوانات مبتلا منتقل می‌شود. انتقال از سگ به انسان به ندرت اتفاق میفتد. انسان ها معمولاً از قرار گرفتن در معرض آبی که توسط ادرار حیوانات وحشی آلوده شده است به این بیماری مبتلا می‌شوند.
- کرم های گرد، کرم های قلابدار و کرم های نواری(گونه‌هایاکینوکوکوس) می‌توانند به دلیل مراحل لاروی در بدن ما مشکلاتی ایجاد کنند، اما بیماری انسان در اثر آنها نادر است. دست زدن مستقیم به مدفوع سگ آلوده حاوی تخم می‌تواند به طور بالقوه باعث عفونت در یک فرد مستعد شود. لارو کرم‌های گرد و قلابدار می‌توانند شرایطی به نام مهاجرت لارو ایجاد کنند که در آن لاروها از طریق بافت‌های مختلف بدن مهاجرت می‌کنند و باعث التهاب می‌شوند.
- عفونت‌های کرم نواریاکینوکوکوس. قرار گرفتن در معرض تخم های این کرم نواری می‌تواند باعث ایجاد کیست های مخرب (کیست هیداتید) در کبد و سایر قسمت های بدن انسان شود.
- کرم حلقویکه توسط قارچایجاد می‌شود و جرب که توسط کنه‌ها ایجاد می‌شود، نسبتاً به راحتی از طریق تماس فیزیکی مستقیم به افراد منتقل می‌شوند. این بیماری های پوستی مشترک بین انسان و دام می‌توانند باعث ضایعات پوستی خارش دار و پوسته پوستگی شوند.
چگونه خطر ابتلا به بیماری های مشترک بین انسان و سگ را کاهش دهیم؟
رعایت بهداشت ساده و پیروی از عقل سلیم به شدت خطر گسترش بیماری از سگ به انسان را کاهش می‌دهد. برخی از کارهایی که می‌توانید انجام دهید عبارتند از:
- اطمینان حاصل کنید که هر نشانه‌ای از بیماری در سگ شما به سرعت توسط دامپزشک تشخیص داده شده و درمان می‌شود. اگر سگتان بیمار است، پس از تماس با او، حتما دست‌های خود را بشویید.
- واکسیناسیون سگ را کامل انجام دهید.
- سگ خود را نظافت کنید. این امر شانس تشخیص زودهنگام هرگونه ضایعات پوستی را افزایش می‌دهد.
- به طور منظم به سگ خود یک محصول کرم زدایی با طیف وسیع بدهید. ساده ترین راه برای انجام این کار استفاده از یک محصول ماهیانه کرم قلب است که شامل کرم زدا می‌شود.
- هنگام باغبانی یا کار در مناطقی که سگ ها، گربه ها یا سایر حیوانات ممکن است ادرار یا مدفوع کرده باشند، دستکش بپوشید.
- مدفوع موجود در خانه خود را تمیز کنید و هنگامی که سگ خود را به پیاده روی می‌برید پیاده رو را هم پاک کنید.
- اجازه ندهید فرزندانتان به مدفوع حیوان خانگییاحیوان خانگی با مدفوع فرزندانتان تماس بگیرند.
- همیشه پس از دست زدن به هر حیوانی دست های خود را بشویید.
- ظروف غذا و آب جداگانه برای سگ خود تهیه کنید و آنها را جدا از ظروف خانواده بشویید و نگهداری کنید.
- ملافه های حیوانات خانگی را مرتب بشویید.
- از محصولات کنترل کک و کنه استفاده کنید، ترجیحاً از محصولاتی که کنه های پوستی را نیز کنترل می‌کنند.
- اگر شما یا هر یک از اعضای خانواده‌تان دچار ضعف سیستم ایمنی هستید، از دامپزشک خود بپرسید که آیا اقدامات احتیاطی اضافی لازم است انجام شود یا خیر.
پیروی از این اقدامات احتیاطی ساده تضمین می‌کند که شما هر کاری را برای کاهش خطر برای خود و خانواده انجام داده‌اید.
آیا می توانم بیماری را به سگم منتقل کنم؟
انسان ها هم می‌تواند برخی از بیماری هایشان را به سگ منتقل کنند. نمونه های رایج عبارتند از عفونت های تنفسی ویروسی خاص، سل، کرم حلقوی، باکتری MRSA و کک. علاوه بر این، گاستروانتریت ناشی از عفونت‌های کمپیلوباکتر و سالمونلا می‌توند از یک عضو خانواده به سگ منتقل شود. مانند انسان، سگ هایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند در معرض خطر بیشتری هستند.
در حالی که از نظر فنی بیماری های مشترک بین انسان و دام از سگ ها سرایت می‌کند، تعدادی از بیماری های منتقله از طریق ناقل هم وجود دارد که می‌تواند هم به سگ و هم به انسان منتقل شود. به عنوان مثال می‌توان به بیماری لایم و بابزیوز که توسط کنه ها و لیشمانیوز که توسط پشه خاکی منتقل می‌شود اشاره کرد. کنه ها، کک ها، پشه ها و مگس ها همگی ناقلان بالقوه در نظر گرفته می‌شوند. بسیاری از بیماری‌ها، منطقه‌ای هستند و در آب و هوای گرمسیری شیوع بیشتری دارد، اما این امر می‌تواند در طول زمان به دلیل تغییرات آب و هوایی و سایر عوامل تغییر کند.
اگر در مورد بیماری های مشترک بین انسان و سگ، نگرانید یا در مورد سلامت خودتان یا حیوان خانگی‌تان سئوالی دارید، می‌توانید با بیمارستان دامپزشکی مرکزی تماس بگیرید و از راهنمایی‌های همکاران ما بهره‌مند شوید.
منابع: vcahospitals.com , pawsintraining.com , dogsforgood.org